Ngày nào tôi tháo được trái tim

1. Người anh em (da nâu) của tôi đói. Địa ngục sát ngay một bên. Tôi ngẩn ngơ ngơ ngẩn làm sao, để cho ông chiếm mất miếng thịt bò.
2. Người anh em (da vàng) của tôi khốn cùng. Đứa con anh buổi sáng không có củ khoai vào bụng, xỉu ngất trên ghế nhà trường. Tôi còn lo tranh đấu để chủ nhà đừng tăng tiền nhà, thì ông đã trang bị được máy mới rồi, và tôi thất nghiệ
3. Người anh em (da đen) của tôi thiếu ăn mà không ngớt sinh con nở cháu, anh ơi, sinh ra nhiều quá cơm gạo đâu mà nuôi. Nhưng anh biết làm sao? Người vợ không có sữa có cơm, ẵm con bỏ bên vệ đường, hy vọng có người động tâm đem về nuôi dưỡng. Mười hai triệu trẻ em chết đói tại các nước chậm tiến mỗi năm. Tôi ngày đêm tranh đấu để tăng đồng lương smic. Tôi ngày đêm tranh đấu để chống giá sinh hoạt vọt Thì giờ đâu mà lo lắng cho người anh em khốn khổ.
4. Người anh em (da trắng) của tôi làm 3 x 8, ăn ngủ thất thường, từ nhà máy về nổi đóa đập vợ la con. Địa ngục là ngay đây. Chúng tôi bận tranh đấu ngay tại nơi này, thì giờ đâu lo cho người anh em chúng tôi nơi khác?
5. Ông bảo vì quyền lợi quốc gia, không thể ngưng đà phát triển kinh doanh. Ông muốn thu dụng tôi vào xưởng chế tạo đạn bom cung cấp về các nước A, Phi chậm tiế Tôi thất nghiệp, đói mèm, thiếu điều đưa tay cho ông ràng trói. Người anh em tôi bên đó thiếu gạo thiếu cơm, nào phải cần đạn cần bom để tương tàn tương hại?
6. Vì tôi ngẩn ngơ ông đã chiếm mất miếng thịt bò. Vì tôi ngần ngơ, ông đã chiếm cái TV mầu, chiếc xe Mustang, ngôi nhà nghỉ mát bên bờ biể Ông bảo tôi muốn có nhà có TV có xe hơi không khó; chỉ cần ký giấy làm việc chung thân. Tôi đã bị ràng buộc nhiều rồi, không dám theo ông đi vào mê lộ. Ông bảo tôi gàn dở, phận ốc gánh cái vỏ cứng của mình chưa nổi mà cứ nghĩ chuyện đỡ núi Thái Sơn.
7. Vốc hạt có thể đem cứu đói người anh em tôi, ông đã dùng chế tạo nên miếng thịt bò. Đống thịt bò đã cao bằng trái núi. Trái núi che khuất mặt trời, không thấy người thương. Vốc hạt có thể đem cứu mạng đứa bé giờ này đang nằm thiêm thiếp ở Ethiopie, đã đem làm thành chai rượu. Rượu tưới lên đống thịt bò. Máu tưới trên người đồng loại. Ngày nào tôi tháo được trái tim, tôi sẽ nắm được phần thắng trong tay.

Tôi không hiểu những tình cảm trong bài thơ này có thể được diễn tả bằng thơ lục bát hay những loại thơ khác hay không. Miếng thịt bò trong xã hội Tây phương là tượng trưng cho cuộc sống dễ thở. Anh mà nghèo chị mà nghèo thì mỗi tuần chỉ ăn thịt được một lần.

Francois Perroux, giáo sư tại Collège de France và là giám đốc Viện Toán học và Kinh tế học thực hành tại Paris có nói rằng nội một việc các nước Tây phương bớt ăn thịt và uống rượu cũng đủ thay đổi số phận của các nước chậm tiến.[1]

Hoa Kỳ và Âu châu sản xuất lúa mì rất nhiều, nhưng dân chúng các quốc gia Á Phi vẫn đói vì phần lớn lúa gạo là để nuôi bò và để làm rượu. Tôi đã từng gặp những người trẻ ở Đan Mạch và Hòa Lan từ chối ăn thịt và uống rượu vì lý do đó. Tôi cho những người trẻ đó là những người giác ngộ và có tâm từ bi. Thầy nói: “chỉ có sự giác ngộ mới cứu được nhân loại…”, tôi cũng tin như vậy. Nhưng mà sự thách thức lớn lao quá. Những người nghèo và những người thất nghiệp chưa tìm được con đường giải thoát cho họ, lấy thì giờ đâu để lo cho người anh em Á Phi. Họ còn bị trăm ngàn cạm bẫy chờ đợi: mua crédit để chung thân làm nô lệ, chấp nhận một guồng máy kinh tế nuôi dưỡng chiến tranh lại các nước chậm tiến. Nếu không có con mắt giác ngộ, nếu không có con tim biết cảm, biết thương cho thân phận người đồng loại thì sớm muộn gì cũng đưa cuộc đời mình vào những thứ cạm bẫy chung thân đó.

Trong bài thơ trên đây tôi tưởng các danh từ smic và 3 x 8 cần được giải thích. Smic là lương tối thiểu của công nhân tại Pháp (salaire minimum de croissance). 3 x 8 là thời gian làm việc của một số thợ thuyền tại các nhà máy mà ông chủ không muốn cho máy ở không. Tuần này làm từ 5 giờ sáng đến 1 giờ trưa, tuần tới làm từ 1 giờ trưa đến 9 giờ tối và tuần tới nữa từ 9 giờ tối đến 5 giờ sáng. Ba lần tám giờ và trở lại như cũ. Những người làm 3 x 8 ăn ngủ và làm việc thất thường cho nên rất “quạu”, dễ đánh lộn với bạn bè và vợ con. Nhưng nếu họ không chấp nhận giờ giấc đó thì họ mất việc.

[1] “On sait qu’une réduction de la consommation de viande et de l’alcool dans les pays developpés changerait le sort des pays en voie de développement.” F. Perroux, Encyclopedie Universalis.