Bức thư đầu

Đây là nguyên văn bức thư đầu anh viết cho tôi:

Hà Nội, ngày 9.3.1981

Gửi em Cần Thơ phương xa,

Trước trang giấy trắng, gần một tháng nay, anh không biết nên gọi em thế nào, và viết thế nào. Một lời cảm tạ khách sáo và nhạt nhẽo ư? Một lời bỡ ngỡ vô duyên ư? Điều gì đã chao động trong tâm trí anh, từ một chiều tháng giêng, nhận được chút hương lạ và xa xôi của em gửi đến. Anh chỉ có thể diễn tả được vài phần bằng thơ mà thôi. Còn như viết thư… anh rất vụng về, lúng túng đôi khi ngớ ngẩn nữa… Ấy thế mà rồi vẫn phải viết một câu mà anh cứ e là khách sáo: “Anh chị rất cảm tạ tấm lòng em từ phương xa đã mở cho anh một mùa xuân thơ, khoẻ và trẻ lại.”

Và xin kể đầu đuôi:

Đúng ngày mùng 10 tháng Giêng Tân Dậu anh được mời ra bưu điện (bên bờ Hồ Gươm) nhận… không biết ai gửi, ai gửi không biết tên. Và đã phải “tranh luận” với cô nhân viên bưu điện về chuyện ai gửi? Tên gì? Địa chỉ? Sao bác lại không biết? Không biết, không quen, không phải bạn, không phải họ hàng sao lại gửi đúng địa chỉ và tên bác? Vô lý.” Rầy rà một chút thôi, và rồi cô bưu điện (cũng có thuộc tên anh) đành phải vào mở sổ xem tên người gửi và đọc to một cái tên để anh tự viết vào tờ khai nhận hàng. Anh đã viết tên em lên trang giấy hành chính ấy, xúc động như viết câu thơ đầu tiên của một bản trường ca…

Chiều ấy, Hồ Gươm đẹp hơn xa những bức tranh cổ điển của Trung Quốc thời xưa – Mưa như phấn thoa lên mặt hồ – và anh hình dung ra em – Nếu anh là hoạ sĩ, anh có thể vẽ ngay chân dung em lên lụa, và chắc chắn là giống như tạc, như đúc! Portrait de ton Intérieur – de ton Cœur (bức hoạ chân dung tâm linh bên trong trái tim em).

… Anh biết trái tim em chứa một trời xanh màu xanh Cần Thơ, mắt em chứa chan cái nắng Cần Thơ và tóc em chảy dòng những dòng mưa ở một ngàn xanh nào của Đất Mẹ hiền. Em yêu thơ Việt, yêu thơ anh đằng đẵng và thấm đọng đến mức tìm được địa chỉ anh sau bao lần dò hỏi, điều đó chứng tỏ tình yêu quê hương trong em rất sâu, bắt nguồn từ máu. Mặc dầu em xa quê hương từ tấm bé, mà tâm hồn em là một hồn thơ, là tâm hồn Việt Nam ngàn năm. – Ton âme, c’est la Muse Vietnamienne elle-même (Linh hồn em đích thực là hồn thơ của đất Việt).

Thêm vào đó, em còn là từ mẫu lương y – lòng em rung động mãi trước cái đau của con người trong khi còn rung động mãi vì quê Việt và thơ Việt.

Em,

Ngày nhận được tấm lòng em, kỳ lạ thay là trước ngày kỷ niệm sinh nhật anh đúng một vòng quay của hành tinh chúng ta.

Đêm kỷ niệm sinh nhật, anh thao thức vì tấm lòng em, trắng đêm nở ra một bài thơ 11 Strophes (sinh nhật 11 tháng Giêng rạng ngày 12). Anh chỉ đọc em nghe đoạn đầu tiên, còn cả bài, sau này có dịp nào đó, như một cơn gió thoảng bất chợt, em sẽ nhận, cũng như anh đã nhận tấm lòng em – bất chợt!

Một áng hương Em gói lẵng xuân

Từ đâu? Bỡ ngỡ cánh thiên thần?

Hương xa… lạ thế… mà thân thế

Quấn nửa tinh cầu nửa bước chân…

Em Thơ,

Bây giờ nói qua về cuộc sống thực tại anh tự kể trước khi cần hỏi thêm về cuộc sống của em. Anh và chị… và các em ở Hà Nội, sống bình thường giản dị, thanh bần lắm nhưng cuộc sống Việt Nam thật là đáng sống… và niềm vui hằng ngày của anh là bạn hữu và thi ca. Cũng vẫn kiếm được một vài ly rượu quê để phấn chấn vào những chiều xuân Hà Nội, hơi lạnh, mát, thoảng chút mưa bụi như sương nhẹ.

Sức khoẻ của anh, thực tế là hơi kém nhưng anh vẫn tự sáng chế cho mình một thứ thuốc an thần gồm mấy thành phần: Một là “tri túc” (biết thế nào là đủ). Hai là “an bần lạc đạo” (yên tâm với cái nghèo để mà vui cái đạo làm người). Giờ phút nào anh cũng uống một viên thuốc ấy. Em là bác sĩ, thử tìm ở các hiệu thuốc bên ấy xem họ có bán không nhé! Còn mấy thứ thuốc rất quý (vì tình của em) gửi tặng anh thì may quá, rất cần cho chị. (Chị bị huyết áp cao, nhiều lần lên tới 220/140, lại cũng hay đau xương mỏi khớp). Chị gửi lời Anh vào thư cảm ơn em vô hạn. Tình tình hình sức khoẻ của cả gia quyến – như sự quan tâm của em – thì anh xin báo cáo với bác sĩ là cần rất nhiều thuốc kháng sinh, nào đường hô hấp (riêng anh đã có bước đầu của bệnh hen suyễn) rồi đường ruột, các thứ bệnh viêm ở một xứ nhiệt đới, ẩm thấp, luôn luôn các em các cháu cứ hết viêm họng lại viêm phế quản, viêm ruột, viêm xoang, nhiều loại viêm quá, em thấy có ghê không?”

Đọc đến đây, nghe thi sĩ tả nếp sống an bần lạc đạo, tôi rất thích. Hiện tại Thầy và chúng tôi cũng đang sống rất thanh bần và tri túc ở Phương Vân Am y như nếp sống của Hoàng Cầm và gia đình anh kể trong thư. Chỉ khác là không có “vài ly rượu quê để phấn chấn vào những chiều xuân Hà Nội”, dù rằng nơi thầy trò Phương Vân Am chúng tôi đang ở là vùng sản xuất rượu Champagne, thứ rượu vang trắng thượng hạng của Pháp. Đến khi chúng tôi có Làng Hồng, thì Làng Hồng cũng toạ lạc tại một vùng sản xuất rất nhiều thứ rượu vang nổi tiếng của nước Pháp. Nhưng Thầy và chúng tôi nhất định khuyên thiền sinh bốn phương về tu học là khi đã phát nguyện giữ giới thứ năm thì dù chỉ một hớp rượu hay một ly bia cũng không nên để dính môi. Thầy nói ly thứ nhất thường thường đưa tới ly thứ hai.

Hoàng Cầm viết tiếp:

“Nói vậy, nhưng trong đáy lòng, anh không muốn làm phiền em, mất thì giờ của em vì không biết bài thơ nào, câu thơ nào của anh từ lâu đã làm phiền tâm trí em rồi? Anh không muốn hỏi ở Em một thứ gì hết, em hiểu cho anh, chỉ khao khát những gì là Đẹp, là Trong Sáng. Còn anh vẫn phải để quyền cho em quan tâm đến anh. Anh không mảy may dám phạm đến quyền ấy.

Ở Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và nhiều nơi khác khắp đất nước, anh có diễm phúc là được nhiều bạn hữu nam, nữ, già, trẻ. Chỉ tiếc là năm 1976, anh ở Sài Gòn sáu tháng mà không đặt chân lên đất Cần Thơ (chắc là nơi em ra đời, nên hai người thân sinh đã lấy đất ấy mà đặt tên Em. Anh hơi tò mò, em thứ lỗi nhé!) Nhưng bây giờ qua em, anh biết Cần Thơ rồi đấy.

Cảm ơn em và lại phải đọc cái quatrain thứ hai của bài thơ mà anh tạm lấy tên là:

HƯƠNG XA

Bài thơ nào vỗ cánh trong Em?

Để mỗi mười năm một trắng đêm

Là đêm thao thức mơ về Nước

Thon dáng người Thơ, gió động rèm.

Thế nhé! còn chín đoạn nữa em hãy chờ, và bao giờ thì những cơn gió đẹp lành cũng sẽ bay khắp hành tinh.

Bây giờ, xin phép Em cho anh được hiểu thêm:

– Bài thơ nào vỗ cánh trong em từ dạo ấy?

– Cho anh biết thêm về gia đình em và cho phép anh, qua em gửi lời kính chào, lời chúc mừng tốt đẹp đến những người thân của em.

Và nếu em cho phép anh biết thêm gì nữa, anh sẽ rất trân trọng và cảm ơn em nhiều lắm.

Còn anh, dẫu là 30 năm về trước phải viết ra những dòng thơ như phải sống, phải thở trong bầu không khí của dân tộc và đất nước Việt Nam mình.

Tác phẩm thơ của Anh trong khoảng trên 2/3 thế kỷ qua cũng đáng để anh yên tâm rằng mình không đến nỗi như là hạt cát ở bến sông đời, ít nhất cũng có được đôi ba Chung Tử Kỳ, trong đó có em. Anh mong thư của em hơn là mong bất cứ một thứ gì khác.

Chúc em khoẻ mạnh, vui, yêu Thơ, xin được em cho phép là Anh của Em

Tạm dừng nhé!

P/s: tên khai sinh Bố Mẹ đặt cho anh là Bùi Bằng Việt (Vượt chim bằng). Khi bắt đầu có thơ anh mới lấy bút danh như mọi người biết (tức là Bùi Hoàng Cầm).”