Quý Thầy, quý sư cô lớn đã thay mặt Sư Ông truyền Mười giới Sadi nữ và trao cho sư em pháp tự mới: Chân Trăng Tâm Phúc
Tại Tu viện Vườn Ươm, Thái Lan
Thầy trò ta cùng leo đồi thế kỷ
Từ Hiếu, Thất Lắng Nghe, 20.11.2020
Các con xuất sĩ, Tiếp Hiện, Phật tử cư sĩ cùng quý vị thân hữu rất thương và trân quý của Thầy khắp nơi, gần và xa,[1]
Hôm nay là ngày giỗ kỵ Sư Tổ khai sơn Tổ đình Từ Hiếu của các con. Ngài là Thiền Sư trước Tánh sau Thiên, hiệu Nhất Định.[2] Sáng hôm nay trời nắng rất là đẹp và trong cái mát dịu của trời đất giữa mùa Thu xứ Huế, hàng ngàn con cháu của Sư Tổ từ khắp nơi trên đất nước đã trở về chùa Tổ để dự lễ và để được đảnh lễ Ngài. Mấy hôm trước đây, kể từ ngày Lễ Tảo Tháp Tổ, hằng trăm con cháu của Ngài cũng đã về chùa hằng ngày để quét lá, dọn dẹp vườn chùa, lau dọn tháp miếu và rộn ràng chuẩn bị cho buổi lễ ngày hôm nay. Con cháu của Ngài ở khắp nơi trên thế giới cũng đang hướng về Ngài trong ngày kỵ Tổ hôm nay. Tăng thân của chúng ta lớn lắm ở khắp cả năm Châu. Và Thầy rất hạnh phúc tăng thân chúng ta đang tiếp nối sự nghiệp của Bụt và của chư Tổ.[3]
Thắp sáng tấm lòng ân nghĩa
Thầy vẫn thường dạy cho các con là chừng nào chúng ta còn biết ơn, chừng đó chúng ta còn có hạnh phúc[4]. Trong những ngày qua, Thầy đã thực tập biết ơn Bụt và chư Tổ đã cho Thầy một con đường tâm linh rất sáng và đẹp để đi trong suốt cuộc đời.[5] Việt Nam là một đất nước đẹp, một giống người đẹp.[6] Thầy rất biết ơn quê hương đất nước Việt Nam và gia đình huyết thống của Thầy đã sinh ra Thầy và hai năm trước đây quê hương đất nước lại một lần nữa mở rộng vòng tay để đón Thầy trở về sau bao nhiêu năm xa quê hương để hoằng pháp nơi xứ người.[7] Trong hai năm qua, Thầy rất hạnh phúc được sống cùng với các huynh đệ và con cháu nơi chốn Tổ. Thầy được thường xuyên vào thăm liêu của Sư Cố, cùng các con đi thiền hành xuống hồ Bán Nguyệt và có những khuya được ngắm trăng lên trên cổng Tam Quan. Con đường mà Thầy trò chúng ta đi khởi sự từ sân Phật đường Từ Hiếu, xuống hồ Bán Nguyệt, quanh hồ Sao Mai, vượt cổng tam quan, lên đồi Dương Xuân hay đi về Lăng Viện, những con đường ấy đã đi vào huyền thoại.[8]
Các con có biết là hạnh phúc của Thầy rất là lớn không? Hạnh phúc của Thầy rất lớn, nhiều lúc lớn quá khiến Thầy có cảm tưởng là Thầy không đủ sức ôm được hết.[9] Mỗi lần Thầy nhìn các con làm thị giả chăm sóc cho Thầy, lòng Thầy tràn đầy yêu thương và Thầy biết ơn các con rất nhiều, biết ơn một cách rất sâu sắc.[10] Thầy nghĩ là tăng thân mình nên làm mới Bốn Lạy của sự thực tập Tứ Ân để sự thực tập ân nghĩa này trở thành Năm Lạy của Ngũ Ân, trong đó có thêm ân của các vị đệ tử xuất sĩ, Tiếp Hiện, Phật tử cư sĩ cùng quý vị thân hữu đã giúp cho các vị tiển bối và Thầy của mình thành tựu được công trình hoằng pháp độ sanh của quý Ngài.
Không những các vị thị giả đã cho Thầy rất nhiều hạnh phúc mà các con dù là xuất sĩ, Tiếp Hiện hay là cư sĩ, Phật tử hay chưa phải là Phật tử, đang ở đâu và đang làm gì trên khắp thế giới để tu tập, chuyển hóa khổ đau cho mình và cho người, hiến tặng và dấn thân phụng sự cho tăng thân hay cộng đồng của mình cũng như hiến tặng cuộc đời mình cho nhân quần xã hội, mỗi một các con trong vị trí và công việc của mình cũng đã cho Thầy rất nhiều hạnh phúc. Thầy rất biết ơn các con. Thầy thấy rõ là dù đang ở đâu các con cũng đang tiếp nối Thầy, bằng cách này hay cách khác, hoặc bằng nhiều cách khác nhau cùng một lần và đang đưa Thầy đi về tương lai.[11] Thầy trò mình vẫn tiếp tục leo đồi thế kỷ, hiến tặng yêu thương, hiểu biết, thảnh thơi và vững chãi cho cuộc đời hôm nay và mai sau. Và các con biết không, khi Tăng thân rất lớn của mình leo đồi thế kỷ thì cảnh tượng mầu nhiệm vô cùng.[12]
Tăng là đoàn thể đẹp
Trong các con, có những người là xuất sĩ, những người xuất sĩ cũng là những người cư sĩ. Xuất là đi ra, không phải để làm quan mà để gia nhập vào Tăng đoàn những người xuất gia. Tăng thân cần mình đi đâu thì mình đi đến đó, mình không có một trú xứ duy nhất. Trong các con, có những người là cư sĩ. Cư là ở lại, cư sĩ cũng có nghĩa là xử sĩ, các con chưa xuất gia (tiếng Anh là going forth) vì đang có bổn phận với gia đình, với cha mẹ, nhưng vẫn có cơ hội để tham dự vào những sinh hoạt tu tập; có mặt các con, những người cư sĩ, thì mới có được tứ chúng (the fourfold community, the fourfold Sangha). Các chúng xuất sĩ và cư sĩ nương vào nhau, yểm trợ cho nhau, tu tập chuyển hóa và độ đời. Tăng thân là một đoàn thể đẹp, có đủ bốn chúng nam xuất gia, nữ xuất gia, nam tại gia, nữ tại gia. “Tăng là đoàn thể đẹp, cùng đi trên đường vui, tu tập giải thoát, làm an lạc cuộc đời”.[13] Quay về nương tựa Tăng là con đường thực tập căn bản của tất cả mọi người trong chúng ta, giúp chúng ta vượt thắng được tất cả mọi lo lắng, sợ hãi và bất an.
Dù cuộc đời vô thường
Dù sinh lão bệnh tử
Ðã có đường đi rồi
Con không còn lo sợ.[14]
Nhà tranh đấu cho Nhân quyền, Dr. Martin Luther King, Jr. rất ao ước xây dựng một đoàn thể đẹp như thế, một đoàn thể sống có hạnh phúc, có tình huynh đệ và có khả năng tranh đấu cho đời. Ông gọi tên đoàn thể ấy là “The Beloved Community”, mình tạm dịch là “Tăng thân yêu quý”. Rất tiếc là ông đã bị ám sát năm 39 tuổi tại Memphis, Mỹ Quốc, cho nên giấc mơ đẹp ấy chưa thực hiện được. Thầy trò mình may mắn hơn. Thầy trò mình đã xây dựng được Tăng thân khắp chốn, để rồi nơi nào cũng trở thành quê hương (Tăng thân khắp chốn, quê hương nơi này). Mình đã tiếp nối được chí nguyện của Dr. Martin Luther King, Jr. Và công phu tu tập hằng ngày của mình là để chế tác tình huynh đệ, niềm vui sống và khả năng giúp người độ đời. Đó là những thực hiện và tiếp nối cụ thể cho giấc mơ ấy.[15] Hơn thế nữa, vấn đề của thế giới ngày hôm nay đã trở nên vấn đề toàn cầu, một đức Bụt của thế kỷ thứ hai mươi mốt không thể biểu hiện như một cá thể nữa, ‘one Buddha is not enough – một vị Bụt thôi thì chưa đủ[16]’. Nếu đức Bụt Di Lặc biểu hiện trong thế kỷ này, Thầy tin rằng Ngài sẽ biểu hiện dưới hình thức của một ‘Tăng thân yêu quý – The Beloved Community.’
Dặn dò
Ngày hôm nay, nhân ngày kỵ Tổ khai sơn, Thầy muốn nhắc lại cho các con những điều mà Thầy đã từng căn dặn các con lúc trước về những ước muốn đích thực của Thầy để Thầy trò mình vẫn được cùng nhau tiếp tục leo đồi thế kỷ. Thầy rất hạnh phúc mỗi khi nhớ tới là Thầy trò chúng ta trong giờ phút hiện tại đang được cùng nhau leo lên ngọn đồi thế kỷ thứ hai mươi mốt. Chúng ta đã leo được hai mươi năm rồi (năm nay đã là năm 2020). Năm 2050, chúng ta sẽ đứng trên đỉnh đồi và chắc chắn là khi nhìn xuống sẽ thấy đẹp lắm, không thua gì đứng trên núi Thứu.[17]
Tâm bồ đề – Nguyện Ước lớn – Thương Yêu Sâu
Trước nhất, Thầy muốn các con hãy nhớ kỹ tâm bồ đề hay tâm thương yêu là nguyện ước, là giấc mơ của một hành giả chân chính. Tâm bồ đề bị xói mòn thì chúng ta không còn năng lượng để đi tới mà thực hiện giấc mơ.[18] Chúng ta đi tu là để làm cho tâm chúng ta phát khởi được tình thương lớn, hiểu biết lớn, chấp nhận, tha thứ, bao dung và sẵn sàng hiến tặng cuộc đời mình cho tha nhân, đồng loại cũng như tất cả mọi loài chúng sanh. Chúng ta đi tu là để được giải thoát, vượt lên trên những đam mê, vướng mắc, hận thù, sợ hãi, nghi kỵ, hiểu lầm, si mê và những nhận thức sai lầm về bản thân, con người và sự sống. Và xa hơn nữa như thiền sư Lâm Tế đã khai thị trong bài Dạy Chúng của Ngài, chúng ta đi tu là để vượt thoát sanh tử, phát túc siêu phương, ra ngoài ba cõi.[19]
Chúng ta phải giữ gìn tâm bồ đề của chúng ta sao cho được trong sáng và đẹp đẽ. Chúng ta đừng để đánh mất mình trong nếp sống hưởng thụ vị kỷ và chỉ để thỏa mãn với một vị trí nào đó trong tăng thân hay ngoài xã hội. Chúng ta phải tập nhìn mình như là một giọt nước trong dòng sông giải thoát của Bụt và tăng thân tứ chúng. Chúng ta là sự nối tiếp của Bụt và chư Tổ sư, trong đó có Trúc Lâm đại sĩ, thiền sư Lâm Tế, thiền sư Liễu Quán và thiền sư Nhất Định. Chúng ta đi như một dòng sông, và chúng ta cũng đồng thời đang leo đồi thế kỷ với rất nhiều niềm vui.[20] Dù bận cách mấy, các con hãy có mặt cho nhau trong giờ ăn cơm quả đường, để tập thấy cho được vị trí của mình trong dòng sông giải thoát đó, để tập sống hòa thuận với tất cả các sư anh, sư chị, sư em, các vị Tiếp Hiện và các vị thiền sinh đến nương tựa và tu học với mình, để không trở thành những giọt nước riêng lẻ của từng phe, từng nhóm trong dòng sông giải thoát đó. Nếu chúng ta không bị vướng vào địa vị, tiền bạc, tiếng khen, chức vụ, v.v.., nếu chúng ta biết đi với Tăng thân như một dòng sông mà không phải như một giọt nước riêng lẻ thì chúng ta sẽ có cơ hội nhiều hơn để thực hiện được giấc mơ. Có phải thế không các con?[21]
Thắp sáng ý thức thương yêu
Chúng ta phải thật sự nuôi dưỡng cho được tình huynh đệ, nghĩa đồng bào. Chúng ta phải thật sự thương yêu nhau như anh chị em ruột thịt trong một đại gia đình, phải biết kính trên nhường dưới. Tuy thỉnh thoảng trong chúng ta cũng có người vụng dại gây vài khó khăn và sự hờn tủi cho nhau, nhưng đó không phải là vì ta cố ý. Thầy cũng có khi còn vụng về, và Thầy biết các con luôn luôn sẵn sàng tha thứ cho Thầy. Thầy rất biết ơn các con, biết ơn một cách rất sâu sắc. Các con cho Thầy rất nhiều hạnh phúc, và hạnh phúc của Thầy càng ngày càng lớn khi thấy các con thương nhau và bỏ qua những lỡ lầm vụng dại của nhau. Ai trong chúng ta cũng biết rằng càng hòa thuận, càng thương yêu nhau thì ta càng độ được nhiều người và trở thành nơi nương tựa cho nhiều người. Thầy thấy trong chúng ta ai cũng bước được nhiều bước trên con đường tu tập và chuyển hóa. Ai cũng đã chuyển hóa, người thì mau hơn, người thì chậm hơn, chỉ có như vậy thôi.[22]
Không những khất thực và thực tập ăn cơm quả đường giúp chúng ta hòa nhập được vào dòng sông giải thoát của Bụt và tăng thân tứ chúng mà sự thực tập này còn nuôi dưỡng được hạnh khiêm cung và chí nguyện độ sanh của một vị khất sĩ, một vị Tiếp Hiện, một vị Phật tử cư sĩ, để chúng ta đích thực là những người con của Bụt và của chư vị Tổ Sư. Đời sống của người xuất gia phải vừa khiêm cung vừa giản dị.[23] Sư Cố của các con, Sư Tổ Thanh Quý, là một người có đức khiêm cung rất lớn. Ngày xưa, có những vị tôn túc ngại và không dám xá chào Sư Cố, vì Sư Cố sẽ xá chào lại rất thấp và rất sâu để biểu lộ sự khiêm cung và kính trọng người khác của Sư Cố. Bản tính của Sư Cố là không thích ai lễ lạy mình, nhưng vì là một vị Thầy nên Sư Cố phải để cho người ta lễ lạy. Khi đại sư Chí Niệm xây tháp cho Sư Cố, Sư Cố dặn là phải an trí trên chóp tháp một tượng đức Bổn Sư, như vậy sau này có ai đến lễ lạy ở tháp, Sư Cố muốn đó là họ đang lễ lạy đức Bổn Sư chứ không phải là lễ lạy Sư Cố. Ở chùa tổ Từ Hiếu ai cũng biết chuyện đó. Thầy trò chúng ta phải học cho được thái độ khiêm cung ấy của Sư Tổ Thanh Quý. Đức khiêm cung đó sẽ có thể giữ cho chúng ta mãi mãi còn là chúng ta.[24]
Tháp tương tức, tương nhập
Chúng ta đi tu không phải là để được sự cung kính, cúng dường của đàn na tín thí, để được cao sang, danh vọng và quyền quý mà ngược lại bởi vì chúng ta hiểu rõ được bản chất tương tức, tương nhập của sự sống. Chúng ta rất trân quý, thương yêu và kính trọng tất cả những biểu hiện khác nhau của sự sống. “Reverence is the nature of my love”. Chúng ta đi tu vì những niềm vui và những hạnh phúc chân thật đến từ sự giải thoát khỏi các hệ lụy, các sợi dây ràng buộc cũng như sự vướng mắc vào các tri kiến và vọng tưởng sai lầm về bản chất của sự sống. Sự sống là vô thường mà chúng ta cứ cho nó là thường và sai lầm lớn nhất là chúng ta thấy mình có một cái ta riêng biệt mà không thấy rằng mình tương tức, tương nhập với toàn thể vũ trụ vạn hữu.[25]
Ngày xưa, Sư Thầy Đàm Nguyện đã xây cho Thầy một cái tháp ở chùa Đình Quán, Hà Nội. Thầy dạy Sư Thầy đã lỡ xây rồi thì phải ghi lên trước tháp mấy chữ “Trong này không có gì.” Thầy không nằm trong tháp ấy đâu. “There is nothing inside”. Nếu người ta vẫn chưa hiểu thì ghi thêm một câu nữa “Ngoài kia cũng không có gì.” Và nếu vẫn còn chưa hiểu thì ghi thêm một câu chót là “Nếu có gì thì nó có trong bước chân và hơi thở của bạn.” Đối với Thầy, những pháp môn tu học có công năng chuyển hoá và trị liệu được cho người đương thời, chính là cái tháp của Thầy. Ở Pháp Vân, ở Tổ Đình Từ Hiếu hay ở bất cứ trung tâm tu học nào của Làng Mai trên thế giới đều phải có cái Tháp ấy. Không phải một cái tháp bằng gạch, bằng xi măng mà là một cái tháp của sự thực tập. Tất cả các thầy, các sư cô, các sư chú, các vị Tiếp Hiện, các vị Phật tử cư sĩ và các vị thân hữu của Làng Mai, bất cứ ai tới cũng được mời đi vào cái tháp đó. Nghĩa là phải học đi trong chánh niệm, uống trà trong chánh niệm, biết nói năng cho từ ái và biết lắng nghe nhau, ...[26]
Thầy không muốn Thầy có một cái tháp vì Thầy thấy rõ Thầy không có một cái ta riêng biệt và không một giây phút nào Thầy đang không ngừng biểu hiện. Trong bài thơ “Hãy gọi đúng tên tôi”, Thầy đã viết:
Đừng bảo ngày mai tôi đã ra đi
Bởi vì chính hôm nay tôi vẫn còn đang tới
Hãy ngắm tôi thoát hình trong từng phút từng giây
Làm đọt lá trên cành xuân
Làm con chim non cánh mềm chiêm chiếp
vui mừng trong tổ mới
Làm con sâu xanh trên cuống hoa hồng
Làm gân viên ngọc trắng tượng hình trong lòng đá.
Tôi còn tới để khóc để cười
Để ước mong để lo sợ
Sự xuất nhập của tôi là hơi thở
Nhịp sinh diệt của tôi cũng là tiếng đập một lần
của hàng triệu trái tim
.… [27]
Hai năm trước tại Thái Lan, Thầy có dạy các sư anh sư chị là sau này, khi đến thời gian viên tịch của Thầy, các con sẽ tổ chức Tâm Tang cho Thầy theo tinh thần của bài thơ trên. Trong suốt thời gian tang lễ chúng ta sẽ có một khóa tu im lặng hùng tráng “noble silent retreat” trong 5 ngày để đại chúng có cơ hội quán chiếu về sự biểu hiện của Thầy trong từng giây từng phút, để thấy Thầy vẫn luôn luôn có mặt trong mỗi một biểu hiện của sự sống. Thầy rất mong ước các con những vị xuất sĩ, những vị Tiếp Hiện, những vị Phật tử cư sĩ cùng quý vị thân hữu mỗi người sẽ xây cho Thầy một cái Tháp bằng chính công phu tu học của tự thân trong mỗi giây mỗi phút của đời sống hằng ngày. Trong khóa tu im lặng hùng tráng này, Thầy trò chúng ta sẽ đi trong chánh niệm, uống trà trong chánh niệm, biết nói năng cho từ ái và biết lắng nghe nhau, v.v…. Sau Lễ Trà Tỳ, các con hãy đem tro của Thầy mà rải hết ra ngoài để nuôi cây nuôi cỏ, cho cỏ cho cây lớn lên. Đừng có ngăn ngừa sự tiếp nối của nắm tro ấy.[28]
Trong chuyến đi hoằng pháp tại Trung Quốc mùa Thu năm 2001, tại Bắc Kinh, Thầy được sư cô Trung Chính báo tin là thầy Giác Thanh, trú trì chùa Lộc Uyển, Mỹ Quốc, đang hấp hối ở bệnh viện. Thầy đã viết và gởi bài kệ sau về cho Thầy Giác Thanh kịp trước khi Thầy Giác Thanh viên tịch:
Trượng phu tiếng đã biết
Việc đáng làm đã làm
Tháp vừa dựng sườn núi
Tiếng cười trẻ đã vang
Thầy đã ủy lạo và khai thị cho thầy Giác Thanh với rất nhiều thương yêu và tin cậy. Thầy đã nói với Thầy Giác Thanh là Thầy Giác Thanh cứ thảnh thơi nghỉ ngơi. Thầy trò mình thế nào cũng còn tiếp tục gặp nhau, vẫn còn tiếp tục làm việc chung với nhau và cùng nắm tay nhau leo đồi thế kỷ.[29]
Ngày xưa Thầy đã nói với Thầy Giác Thanh như vậy và hôm nay nhân ngày kỵ Tổ khai sơn Thầy cũng muốn nói với các con điều đó. Bụt, chư Tổ và Thầy trò mình vẫn còn tiếp tục nắm tay nhau leo đồi thế kỷ.
Nhìn lại đi, Thầy đang ở trong con, và trong từng nụ hoa, chiếc lá
Nếu gọi tên Thầy, con sẽ tự khắc thấy Thầy ngay.
Con đi đâu? Cây mộc già đã nở hoa thơm nức sáng nay
Thầy trò ta thật chưa bao giờ từng cách biệt
Xuân đã về, các cội thông đã ra chồi óng biếc và bên mé rừng đã nở rộ hoa mai.[30]
Thầy thấy nơi các con, Thầy thấy Thầy bất diệt
Thầy lạy Bụt gia hộ cho các con của Thầy được an ổn, trong thân cũng như trong tâm, và nuôi dưỡng được niềm vui làm chỗ nương tựa cho Tăng thân và cho mọi người. Thầy thấy rất rõ các con là sự tiếp nối của Bụt của chư Tổ và của Thầy. Thầy thấy nơi các con, Thầy thấy Thầy bất diệt. Thầy có đức tin nơi các con, đức tin này vững chắc không ai có thể làm lung lay được. Thầy ôm tất cả các con vào lòng với tất cả niềm thương yêu và tin cậy.[31] Thầy cầu Bụt và chư Tổ ban cho các con thật nhiều năng lượng.[32]
Thương và tin cậy,
Thầy
Gió vẫn còn bay con biết không
Khi mưa xa tiếp áng mây gần
Hạt nắng từ cao rơi xuống thấp
Cho lòng đất thấy bầu trời trong.
Ta vẫn còn, đến đi thong dong
Có không, còn mất, chẳng băn khoăn
Bước chân con, hãy về thanh thản
Không tròn, không khuyết, một vầng trăng
Gió vẫn còn bay con biết không
Khi mưa xa tiếp áng mây gần
Hạt nắng từ cao rơi xuống thấp
Cho lòng đất thấy bầu trời trong.
Ta vẫn còn, đến đi thong dong
Có không, còn mất, chẳng băn khoăn
Bước chân con, hãy về thanh thản
Không tròn, không khuyết, một vầng trăng
[1] Đây là lá thư Thầy Pháp Ấn soạn với sự hứa khả và chứng minh của Sư Ông Làng Mai cùng với sự góp ý của quý Thầy Pháp Ứng, Thầy Pháp Niệm, Thầy Pháp Khâm và quý Sư Cô Chân Không, Sư Cô Định Nghiêm và Sư Cô Linh Nghiêm, dựa vào những đoạn trích từ những lời giảng dạy và các thư tịch của Sư Ông, đặc biệt là những lời dạy và dặn dò của Sư Ông trong “Tuyển tập các lá thư thầy viết cho đệ tử – Tay Thầy Trong Tay Con”, Thầy Làng Mai. Lá thư này sẽ được dâng lên cúng dường cho Sư Ông trong ngày Lễ Trà Tỳ.
Thích Nhất Hạnh(2017).Tay Thầy Trong Tay Con, NXB Lao Động, Hà Nội.
(tuyển tập này sẽ được viết tắt bằng ‘Sách đã dẫn’ ở các trích dẫn phía dưới).
[2] Thiền Sư Nhất Định, Tập 2, Chương 25 – Các Danh Tăng Đời Nguyễn, “Việt Nam Phật Giáo Sử Luận”, Giáo Sư Nguyễn Lang (Thiền Sư Thích Nhất Hạnh), xem vào ngày 20.11.2020
[3] ‘Nắm Lấy Cơ Hội’, Sách đã dẫn, tr. 62
[4] ‘Ở nhà Như Lai’, Sám Pháp Địa Xúc, tr. 83
[5] ‘Hạnh Nguyện’, Sách đã dẫn, tr. 37
[6] ‘Phẩm vật cúng dường’, tham khảo ngày 4/1/2021.
[7] ‘Chuyến Về Việt Nam của Sư Ông năm 2018 – Thông cáo ngày 02 tháng 11 năm 2018’, và ‘Ngày 26 tháng 10 năm 2018 – Thư Sư Ông gửi Chư Vị Tôn Đức và con cháu Tổ Đình Từ Hiếu’, xem vào ngày 20.11.2020
[8] ‘Con Đường Huyền Thoại’, Sách đã dẫn, tr. 28-29
[9] ‘Đất Ruộng Tìm Về Với Nông Dân’, Sách đã dẫn, tr. 127
[10] ‘Ta Đang Còn Có Nhau’, Sách đã dẫn, tr. 131
[11] ‘Thầy Thở Con Thở‘, Sách đã dẫn, tr. 121
[12] ‘Con Đường Huyền Thoại’, Sách đã dẫn, tr. 24
[13] ‘Con Đường Huyền Thoại’, Sách đã dẫn, tr. 21
[14] ‘Bài Tụng Hạnh Phúc’, Nhật Tụng Thiền Môn năm 2015, ấn bản miền nam, Thích Nhất Hạnh, NXB Hồng Đức, tr. 77
[15] ‘Con Đường Huyền Thoại’, Sách đã dẫn, tr. 21
[16] ‘In order to save our planet Earth, we must have a collective awakening. Individual awakening is not enough. That is why one Buddha is not enough’, Thich Nhat Hanh
‘Để cứu được Địa Cầu, chúng ta phải có giác ngộ tập thể. Giác ngộ cá nhân không đủ. Đó là lý do tại sao một vị Bụt thôi thì chưa đủ.’ Thich Nhat Hanh
https://naturalwisdom.blogspot.com/2016/11/one-buddha-is-not-enough.html,
tham khảo ngày 20.11.2020
[17] ‘Áo Vách Đá’, Sách đã dẫn, tr. 94
[18] ‘Hạnh Nguyện’, Sách đã dẫn, tr. 42
[19] Lâm Tế Ngữ Lục – Dạy Chúng, tham khảo ngày 20.11.2020
[20] ‘Áo Vách Đá’, Sách đã dẫn, tr. 95
[21] ‘Hạnh Nguyện’, Sách đã dẫn, tr. 48
[22] ‘Ta Đang Còn Có Nhau’, Sách đã dẫn, tr. 131
[23] ‘Khơi Dậy Ngọn Lửa Thiêng’ , tham khảo ngày 5/1/2021
[24] ‘Khơi Dậy Ngọn Lửa Thiêng’ , tham khảo ngày 5/1/2021
[25] Duy Biểu Học – Bài tụng 13: Tương tức tương nhập, xem vào ngày 20.11.2020
[26] ‘Thông Bạch Ngày Tiếp Nối 2012, Mừng ngày sinh của Thầy 11-10-2012’, tham khảo ngày 20.11.2020
[27] Hãy gọi đúng tên tôi, ‘Thơ Từng Ôm Và Mặt Trời Từng Hạt’, NXB Hội Nhà Văn, tr.31
[28] ‘Thông Bạch Ngày Tiếp Nối 2012, Mừng ngày sinh của Thầy 11-10-2012’, tham khảo ngày 20.11.2020
[29] ‘Lá Thư Làng Mai 25 năm 2002’, tr. 9, tham khảo ngày 20.11.2020
[30] ‘Bên mé rừng đã nở rộ hoa mai’, tham khảo ngày 20.11.2020
[31] ‘Đất Ruộng Tìm Về Với Nông Dân’, Sách đã dẫn, tr. 132
[32] ‘Nắm Lấy Cơ Hội’, Sách đã dẫn, tr. 62
Thông cáo báo chí
Làng Mai, Pháp, ngày 27.1.2022
Sau những năm tháng an dưỡng tại Tổ đình Từ Hiếu, vào lúc 01 giờ 30 phút ngày 22 tháng 01 năm 2022 (nhằm ngày 20 tháng Chạp năm Tân Sửu), Thiền sư pháp hiệu trước Nhất sau Hạnh, Niên Trưởng Trú trì Tổ đình Từ Hiếu, Khai Sơn Đạo Tràng Mai Thôn Quốc Tế đã thâu thần thị tịch tại Tổ đình, nơi Người đã xuất gia cách đây tám mươi năm, trụ thế 97 tuổi và 72 hạ lạp.
Ngày 26.1, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Vũ Chiến Thắng đã thay mặt Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc và Thủ tướng Phạm Minh Chính viếng lễ tâm tang của Thiền sư Thích Nhất Hạnh tại Tổ đình Từ Hiếu, Huế. Cùng đi có ông Vũ Hoài Bắc, Trưởng ban Tôn giáo Chính phủ và quý vị trong Vụ Phật giáo thuộc Ban Tôn giáo Chính phủ. Thứ trưởng chia sẻ: “Chúng tôi đánh giá cao chủ trương Phật giáo nhập thế của Sư Ông Làng Mai. Chủ tịch nước, Thủ tướng chính phủ chia buồn, phân ưu đến Tăng thân Làng Mai, nhà nước mong Phật giáo Làng Mai tiếp tục đường hướng, tinh thần của Thiền sư trên tinh thần nhập thế Phật giáo vì đất nước, xã hội, là tác nhân cùng với Phật giáo nước nhà, Phật giáo thế giới xiển dương giá trị hòa bình theo tinh thần của Sư Ông”.
Được tin Thiền sư viên tịch, hàng triệu người trên thế giới đã gửi lời chia buồn cũng như thể hiện niềm thương kính và biết ơn đối với Thiền sư – người được xem là “cha đẻ của pháp môn chánh niệm” ở phương Tây. Những lời dạy và pháp môn thực tập mà Thiền sư dành cả cuộc đời mình để trao truyền đã giúp không biết bao nhiêu người tìm lại được sự bình an, chuyển hoá và trị liệu cũng như đem lại sự hàn gắn trong các gia đình và cộng đồng.
Trong những ngày qua, những lời tri ân từ các cá nhân, các nhà lãnh đạo trong và ngoài nước,cũng như các tổ chức tôn giáo trên khắp thế giới được gửi về Đạo tràng Mai Thôn, Pháp và đã được đăng tải trên trang web: https://plumvillage.org/gratitude-for-thich-nhat-hanh/
Dưới đây là lời chia buồn từ cộng đồng quốc tế:
Đức Đạt Lai Lạt Ma –“Thiền sư đã sống một cuộc đời thực sự ý nghĩa. Ngài đã phản đối cuộc chiến tranh Việt Nam bằng những phương tiện ôn hoà, ủng hộ nhà hoạt động dân quyền người Mỹ gốc Phi Martin Luther King, cũng như nỗ lực hết sức để giúp cho mọi người thấy nếp sống chánh niệm và từ bi không những góp phần đem lại sự bình an nội tại cho từng cá nhân, mà còn đóng góp vào nền hòa bình cho thế giới”.
Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae In – “Là một nhà hoạt động, Thiền sư luôn thể hiện tình thương yêu đối với nhân loại qua hành động của mình. Những lời dạy về nghệ thuật sống hạnh phúc của Ngài đã chạm đến trái tim và trở thành ánh sáng soi đường của rất nhiều người. Bước chân chánh niệm và lời dạy của Thiền sư sẽ luôn được tiếp nối”.
Trong suốt cuộc đời tu tập của mình, Thiền sư Thích Nhất Hạnh không ngừng góp phần làm mới đạo Bụt. Người không những chỉ làm cho danh từ “đạo Bụt dấn thân” được biết đến rộng rãi mà còn thực sự sống trong tinh thần ấy. Trong hơn nửa thế kỷ, trên bình diện quốc tế, Người đã vận động không mệt mỏi cho hòa bình dựa trên nền tảng bình đẳng và công bằng xã hội. Antonio Guterrres, Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc đã nói: “Thiền sư Thích Nhất Hạnh dành cả cuộc đời để nói lên tiếng nói cho hòa bình. Người dạy chúng ta vượt lên trên sự chia rẽ bằng cách nuôi dưỡng lòng cảm thông, bao dung và cái thấy về sự gắn kết sâu sắc giữa con người với nhau.”
Thiền sư Thích Nhất Hạnh không né tránh những thử thách mà toàn thế giới đang phải đối diện. Là tác giả của hơn 100 cuốn sách, là một trong những người tiên phong trong việc bảo vệ trái đất gắn liền với tâm linh, Thiền sư đã tổ chức các hội nghị quốc tế cũng như có những bài viết về sinh thái và biến đổi khí hậu từ đầu những năm 1970. Hơn nửa triệu người đã học hỏi và thực tập các pháp môn chánh niệm, cam kết thực tập Năm Giới tân tu – con đường đạo đức ứng dụng toàn cầu mà Thiền sư đã khởi xướng. Tác phẩm của Thiền sư được xuất bản chỉ vài tháng trước đây, “Zen and the Art of Saving the Planet” (Thiền và Nghệ thuật bảo vệ hành tinh), nhấn mạnh tầm quan trọng của sự thực tập chánh niệm nơi mỗi cá nhân và sự tỉnh thức tập thể, góp phần đem lại sự trị liệu mà cả hành tinh đang cần đến.
Christiana Figueres, cựu Thư ký Điều hành Công ước Liên hợp quốc về Biến đổi Khí hậu và là đệ tử của Thiền sư Thích Nhất Hạnh, ghi nhận những lời dạy của Thiền sư đã giúp cho bà có thể dẫn dắt vòng đàm phán Paris và đem lại bản thỏa thuận lịch sử về biến đổi khí hậu năm 2016: “Tôi đã học được rất nhiều điều từ Thầy nhưng có lẽ quan trọng nhất là kỹ năng lắng nghe sâu trong việc giải quyết xung đột, giúp tháo gỡ vô số rào cản chính trị trong các cuộc đàm phán. Những tuệ giác và phương pháp thực tập của Người đã giúp mở ra một không gian hợp tác giàu có mới mẻ, mà qua đó các chính phủ có thể đi đến thỏa thuận về môi trường mang tính lịch sử này. Những phương pháp thực tập chánh niệm đầy thực tiễn của Thầy sẽ là một kho tàng quý báu cho các thế hệ tương lai – những người muốn tạo nên những thay đổi cho xã hội trong tương lai”.
Cựu Phó Tổng thống Hoa Kỳ Al Gore nói: “Di sản của Thiền sư Thích Nhất Hạnh là tuệ giác, lòng từ bi và sự tôn trọng đối với hành tinh của chúng ta và sự tôn trọng lẫn nhau. Những lời dạy của Người sẽ tiếp tục truyền cảm hứng cho các nhà hoạt động xã hội và môi trường trong cuộc đấu tranh bền bỉ để bảo vệ Trái đất và nhân loại”.
Ban Ki Moon, cựu Tổng thư kí Liên Hiệp Quốc (2007-2016): “Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã và sẽ tiếp tục là bậc thầy có tầm nhìn xa trông rộng và là người góp phần kiến tạo một nền đạo đức toàn cầu dựa trên sự tôn trọng và thấu hiểu lẫn nhau”.
Matthieu Ricard – vị tu sĩ Phật giáo Tây Tạng được mệnh danh là “Người hạnh phúc nhất thế giới”:“Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong những nhân vật được kính ngưỡng nhất của thời đại chúng ta cả về mặt tâm linh và đạo hạnh. Thiền sư không chỉ trao truyền những giáo lý và phương phức thực tập của đạo Bụt một cách rõ ràng và đầy cảm hứng mà còn là ngọn hải đăng soi chiếu chân lý trong cuộc tranh đấu bất bạo động vì nhân quyền”.
Marc Benioff – Giám đốc điều hành của tập đoàn Salesforce: “Thầy Nhất Hạnh có ảnh hưởng sâu sắc tới tôi. Thầy từng hỏi tôi: Điều gì quan trọng hơn với anh, thành công hay hạnh phúc? Tôi đã trả lời : Cả hai, thưa Thầy. Nhưng Thầy nói : Anh phải lựa chọn – anh có thể là nạn nhân của thành công của chính mình nhưng sẽ không bao giờ có thể là nạn nhân của hạnh phúc”.
Joan Halifax, Viện trưởng của trung tâm thiền tập Upaya: “Thầy đã dạy tôi: là một nhà hoạt động xã hội không tách rời với việc là một người tu. Chính Thầy đã mở lối cho rất nhiều người trong chúng tôi đến với con đường của đạo Bụt dấn thân”
David Steindl-Rast, thầy tu Công giáo dòng Biển Đức, học giả và giảng viên: “Có một người huynh đệ, một bậc thiện tri thức như Thầy Nhất Hạnh là một trong những món quà lớn nhất trong cuộc đời tôi. Vào thời điểm buồn thương này, tôi muốn dang cánh tay mình tới vô số những người bạn đang cảm thấy mất mát trước sự ra đi của Người và nói với họ rằng: Chúng ta, từ khắp nơi trên thế giới, hãy cùng nhau tôn vinh di sản của Thầy – những lời Thầy trao truyền về Tương tức – bằng cách chung tay, sẵn sàng tiếp tục cống hiến cho sự nghiệp xây dựng hòa bình của Thầy”.
Jeff Wilson, Giáo sư về Tôn giáo và Đông Á tại Đại học Renison (Ontario, Canada), tác giả của Mindful America: The Mutual Transformation of Buddhist Zen and American Culture (tạm dịch: Nước Mỹ và pháp môn chánh niệm: Sự biến chuyển tương hỗ giữa Thiền Phật giáo và văn hóa Mỹ) : “Thích Nhất Hạnh là vị thầy Phật giáo có ảnh hưởng nhất trong năm mươi năm qua. Ngoài việc thúc đẩy thực tập chánh niệm, khả năng trình bày những tuệ giác và thực tập đạo Bụt bằng ngôn ngữ rõ ràng, dễ tiếp cận và chân thành của Thiền sư đã làm tăng đáng kể số lượng người tìm đến với đạo Bụt. Di sản của Thiền sư Thích Nhất Hạnh sẽ tiếp tục tạo ảnh hưởng lớn cho nền Phật giáo hiện tại và tương lai”.
Alejandro González Iñárritu, đạo diễn đã từng đoạt giải Oscar: “Những lời chỉ dạy và phương pháp thực hành của Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã làm thay đổi cuộc đời tôi. Tuệ giác của Người đã đánh thức trái tim của hàng triệu người. Đối với tôi, năng lượng chánh niệm có công năng còn mạnh hơn năng lượng hạt nhân”.
Tiếp nối hạnh nguyện của Thiền sư đem pháp môn chánh niệm chia sẻ với mọi người trên khắp thế giới, các đệ tử của Người đồng thời bày tỏ ước mong các pháp môn thực tập chánh niệm như thiền thở, thiền đi, thiền ăn, ái ngữ và lắng nghe sâu được phổ biến rộng rãi trên quê hương Việt Nam: trong gia đình, trường học, công sở, doanh nghiệp, bệnh viện v.v. Thực tế cho thấy những khoá thực tập về chánh niệm do Thiền sư và tăng thân Làng Mai hướng dẫn ở nhiều nước trên thế giới đã mang lại nhiều lợi lạc, nhiều chuyển hoá và trị liệu cho cá nhân cũng như cho cả cộng đồng. Những pháp môn này được hình thành và phát triển từ chính di sản văn hóa và tâm linh của dân tộc Việt Nam. Vì vậy, các đệ tử của Thiền sư mong muốn đem những hoa trái của bình an và trị liệu mà pháp môn chánh niệm đã mang lại cho xã hội Tây phương về hiến tặng trở lại cho người dân trên quê hương tâm linh Việt Nam.
Lễ trà tỳ của Thiền sư sẽ diễn ra vào lúc 9h00 ngày 29.1 tại Công viên Vĩnh Hằng, Vườn Địa Đàng Huế. Trước đó, lễ cung tiễn và phát hành sẽ bắt đầu lúc 6h00, ngày 29.1 tại Tổ đình Từ Hiếu. Buổi lễ cũng sẽ được truyền trực tuyến trên Youtube Làng Mai:
Lễ xuất gia cây Mimosa trong Tâm tang
Mimosa, tên Gia đình cây xuất gia với ba mươi lăm nụ hoa biểu hiện trong lòng tăng thân xuất sĩ đã được tổ chức tại bốn trung tâm: Làng Mai, Pháp (25.01.2022), Tu viện Bích Nham, Mỹ (26.01.2022), Tu viện Vườn Ươm, Thái Lan, Tu viện Lộc Uyển, Mỹ và Tổ đình Từ Hiếu, Việt Nam (27.01.2022). Trước đó, vào ngày 19.01.2022 tại Làng Mai, Pháp, các tập sự đã có lễ Dẫn thỉnh để cầu xin thọ giới Sadi, Sadi nữ. Sư Ông Làng Mai viên tịch ba ngày sau đó. Đại chúng vẫn tiếp tục quyết định cho các tập sự xuất gia trong thời gian Tâm Tang. Các sư em mới trong gia đình cây Mimosa đến từ các quốc gia: Pháp, Mỹ, Ý, Đức, Thái Lan và Việt Nam. Trong đó, có ba chị em ruột người Việt Nam đã cùng phát tâm xuất gia trong dịp này.
Ngồi hộ niệm cho các giới tử xuất gia, chúng con nhớ đến hình ảnh Sư Cố Thanh Quý Chân Thật, vị Bổn sư của Sư Ông. Sư Cố ngày xưa đã nhận giới Sadi trước Linh Cữu của Hoà thượng Hải Thiệu Cương Kỷ. Sư anh của Sư Cố là Hòa thượng Thanh Thái Huệ Minh đã thay mặt Bổn sư thế độ và đặt pháp danh cho Sư Cố là Thanh Quý. Thanh Quý có nghĩa là người đệ tử út mang pháp danh có chữ Thanh đứng đầu.
Sư Ông bắt đầu nhận đệ tử xuất gia khi tròn 62 tuổi. Tại đỉnh Linh Thứu, Ấn Độ, vào ngày 17 tháng 11 năm 1988, Sư Ông làm lễ xuất gia cho chị Cao Ngọc Phượng (sư cô Chân Không), chị Annabel Laity (sư cô Chân Đức) và chị Thanh Minh (sư cô Chân Vị).
Từ khi chúng xuất gia được thành lập tại Làng, các thầy, các sư cô từ các nơi khác bắt đầu đến xin ở lại tu học. Trong số các thầy và các sư cô này, có những vị đã tham dự các khóa tu tăng ni ở California, Mỹ mà Sư Ông thường xuyên hướng dẫn từ năm 1983. Cùng lúc đó lại có thêm nhiều đợt xuất gia khác nữa, thế là chúng xuất gia ở Làng mỗi ngày mỗi đông, đa số gồm những người Việt lớn lên ở Tây phương, rồi đến người Mỹ, Pháp, Đức, Úc, Anh, Hà Lan, Bỉ, Bồ Đào Nha v.v.
Sống bên cạnh và trực tiếp trao truyền kinh nghiệm thực tập cho đệ tử xuất gia là một niềm hạnh phúc rất lớn của Sư Ông. Hình ảnh vị xuất sĩ trẻ đứng lớp dạy các sư chú tại Phật học đường Ấn Quang ngày xưa lại được tiếp nối với rất nhiều tuệ giác thực chứng. Sư Ông đã biến giấc mơ của mình thành sự thật: thành lập một tăng thân có tình huynh đệ. Sư Ông thường dạy rằng, sau khi thành đạo, ngồi dưới gốc cây bồ đề, bằng năng lượng tỉnh giác, đức Thế Tôn bắt đầu nghĩ đến sự nghiệp của mình. Sự nghiệp đó là xây dựng tăng thân. Nếu không có tăng thân thì một đức Thế Tôn cũng không làm được gì nhiều. Nhờ có tăng thân mà Bụt hoàn tất được sự nghiệp hóa độ của Ngài. Tăng thân của Bụt có khả năng đem giáo pháp đi vào cuộc đời. Sư Ông muốn tiếp nối công trình xây dựng tăng thân của Bụt. Sư Ông đã dừng lại một số công việc trước tác để sử dụng năng lượng và thời gian của mình cho sự trao truyền trực tiếp. Sư Ông có đủ tư liệu để hoàn thành cuốn Việt Nam Phật giáo sử luận 4, hay viết một tác phẩm chi tiết về cuộc đời và tư tưởng của Trúc Lâm đại sĩ Trần Nhân Tông, cũng như nhiều tác phẩm khác. Sư Ông tin tưởng rằng các đệ tử của Sư Ông đủ khả năng để thay Sư Ông hoàn tất những tác phẩm đó.
Hình ảnh của các sư chú, sư cô mới:
Tại tu viện Bích Nham, Mỹ
Quý Thầy, quý sư cô lớn đã thay mặt Sư Ông truyền Mười giới Sadi và trao cho sư em pháp tự mới: Chân Trời Định Tâm.
Tại chùa Pháp Vân, Làng Mai, Pháp
Quý Thầy, quý sư cô lớn đã thay mặt Sư Ông làm lễ truyền Mười giới Sadi, Sadi nữ và trao cho các sư em những pháp tự mới:
Tại Làng Mai, Pháp: Chân Trời Định Thành, Chân Trăng Lâm Hỷ, Chân Trời Định Túc, Chân Trời Định Thường, Chân Trời Định Tín.
Tại chùa Tổ Từ Hiếu, Huế
Quý Thầy, quý sư cô lớn đã thay mặt Sư Ông làm lễ truyền Mười giới Sadi, Sadi nữ và trao cho các sư em những pháp tự mới:
Tại Tổ đình Từ Hiếu: Chân Trời Tương Tức, Chân Trăng Tâm Tường, Chân Trăng Tâm Đức, Chân Trăng Tâm Minh, Chân Trời An Dưỡng, Chân Trăng Tâm Bi, Chân Trăng Tâm An, Chân Trăng Tâm Kính, Chân Trăng Tâm Anh, Chân Trăng Tâm Thường, Chân Trời Biển Hiếu, Chân Trăng Tâm Từ, Chân Trăng Tâm Như, Chân Trăng Tâm Hỷ, Chân Trăng Tâm Nhiên, Chân Trời Biển Tâm, Chân Trăng Tâm Xả, Chân Trời Lắng Nghe, Chân Trăng Tâm Tuệ, Chân Trăng Tâm Bình, Chân Trăng Tâm Hòa, Chân Trăng Tâm Định, Chân Trăng Tâm Hiếu, Chân Trăng Tâm Thuận, Chân Trăng Tâm Hiền, Chân Trăng Tâm Nguyên, Chân Trời Bát Nhã.
Tâm tang ngày thứ 4 (26.01.2022)
Một ngày nắng hiền trải nhẹ khắp núi đồi Dương Xuân. Bóng áo vàng, áo nâu, áo lam,… từng bước thiền hành trong lòng chùa Tổ. Tiếng chuông gia trì vang lên, báo hiệu phái đoàn chư Tôn Thiền đức hay Phật tử cư sĩ các giới đang đảnh lễ thọ Tâm Tang trước Giác linh Sư Ông. Tiếng chuông ngân xa ấy càng khiến cho khung cảnh núi đồi càng thêm trầm tịch. Tiếng chuông nhắc ta trở về với hơi thở chánh niệm.
Lặng lẽ khắp nơi, dưới mái tháp chuông đại hồng, bên bức tường tháp Tổ sư, dưới tán cổ thụ, nơi cổng tam quan, dưới tán trúc hồ Sao Hôm,… có những vị đang thực tập thiền hành, hoặc đang ngồi thiền, đang gởi tâm niệm biết ơn đến Sư Ông, hay đang nhìn sâu vào một chiếc lá. Trong không khí Tâm Tang, chỗ ngồi nào cũng có thể trở thành đạo tràng tu tập, cũng trở thành Thánh địa.
Chư Tôn Thiền đức Tăng Ni có vị vì sức khoẻ không cho phép và vì tình hình dịch bệnh nên không thể quang lâm về Tổ đình Từ Hiếu hộ niệm và Đảnh lễ thọ Tâm Tang, đã tổ chức lễ Tưởng niệm tại bổn xứ với tất cả lòng thành kính. Tình huynh đệ và nghĩa đồng môn khiến chúng con vô cùng cảm động. Nhiều Phật tử cũng đã thiết bàn thờ Sư Ông tại tư gia để được lễ lạy mỗi ngày. Chúng con rất biết ơn tấm lòng của quý vị.
Trên khắp núi đồi Dương Xuân, nơi đâu cũng có bước chân của Sư Ông lúc còn là một sư chú. Giếng nước chú Phùng Xuân tắm giặt hay cái giếng trên đồi cao hơn, nơi chú lấy nước pha trà dâng lên Sư cố Thanh Quý Chân Thật. Những cây bùi tán rộng chú vẫn thường đến ngồi chơi. Những bậc cấp nơi hồ bán nguyệt chú thường ngồi gọt mít cho dì Tư nấu canh với lá lốt, lá sân. Khu vực quanh hồ chú thường ngồi nhổ cỏ và lắng nghe tiếng kinh vọng xuống từ Đại hùng bảo điện. Đặt những bước chân bình an, thở những hơi thở chánh niệm, chúng ta có cơ hội rất lớn để có thể tiếp xúc được với chú Phùng Xuân, với Sư Cố, với Sư Ông trong bản môn. Chúng con kính mời đại chúng cùng thực tập nuôi dưỡng Sư Ông nơi từng bước chân, nơi mỗi hơi thở. Tay Thầy trong tay con, chúng ta cùng nhau nuôi lớn nếp sống hiểu biết và thương yêu để bước đi trên con đường tâm linh sáng đẹp.
“Chừng nào các con về chùa Tổ, thầy sẽ đưa các con đi khắp các nẻo đồi núi, vườn tược, ngõ ngách, bụi tre, bờ giếng của chùa. Các con sẽ tập nhìn bằng mắt của Sư Ông, bằng mắt của thầy, nghĩa là bằng mắt của chính các con. Góc nào cũng đầy những kỷ niệm. Ví dụ cái thành vôi ở ngôi mộ bên đồi Tàng Tháp. Ngày xưa chú Tâm Mãn và chú Phùng Xuân thường nướng những gốc măng cán giáo và những gói nấm tươi ở đấy. Trước hết là những gốc măng cán giáo. Hai chú đi quơ lá thông dồn vào góc tường và đốt cho đến khi các gốc măng chín mềm. Thịt măng vàng tươi và thơm ngon lạ thường. Hai chú ăn măng nướng với tiêu muối đựng trong một chiếc lá vả. Còn nấm nữa. Đủ các loại nấm. Nấm thông, nấm mỡ, nấm mồng gà, nấm tràm, nấm mối … Hai chú xuống suối rửa nấm thật sạch trong lòng suối, xát nấm bằng muối, rửa sạch lại lần nữa, rồi mới bọc nấm, tiêu, muối vào nhiều lớp lá vả tươi, gói lại, dùng lá thông khô mà đốt. Khi nấm chín, các chú ăn với những lá rau thơm, rau húng, rau quế, rau tía tô… hái ở các vườn chùa.
Chừng nào con về thầy sẽ đưa con đi thăm mộ dì Tư, thăm chùa Diệu Nghiêm, thăm Tàng Tháp, thăm Lăng Viện…” (Sư Ông, Con nghé nhỏ đuổi chạy mặt trời)
Mời đại chúng cùng đi chơi với Sư Ông.
Điện thư từ Thiếu Lâm Tự, Trung Quốc
Điện chia buồn
Kính gửi: Ban Tổ Chức Tang lễ Thiền sư Nhất Hạnh
Bất giác hay tin Thiền sư Nhất Hạnh, một vị Thiền sư Phật giáo, thi nhân, học giả, người chủ trương chủ nghĩa hòa bình rất nổi tiếng của thời hiện đại, an tường thị tịch vào ngày 22 tháng 01 năm 2022, tứ chúng đau buồn, trời rồng thương tiếc, tôi xin thay mặt toàn thể đại chúng chùa Thiếu Lâm thành kính gửi lời chia buồn sâu sắc!
Thiền sư Nhất Hạnh xuất gia từ nhỏ, một đời ra sức truyền bá “đời sống Phật Pháp” gần gũi với tầng lớp phổ thông, truyền dạy phương pháp xây dựng đời sống chánh niệm, đồng thời tuyên dương tư tưởng hòa bình bất bạo động. Trong 30 năm trở lại đây, Trưởng lão đã xây dựng rất nhiều “trung tâm tu tập chánh niệm” tại châu Âu và Bắc Mỹ, đã giúp đỡ rất nhiều cho những nhân sĩ Phật giáo cũng như những người phổ thông và rất nhiều trẻ em trên thế giới. Trước tác của Ngài đã được dịch ra hơn 40 thứ tiếng của các quốc gia khác nhau, tạo nên một ảnh hưởng rất lớn của Phật giáo tại phương Tây.
Trưởng lão hóa duyên đã tận, tùy duyên mà ra đi. Nguyện cầu Trưởng lão Liên đài cao đăng hoa khai thượng phẩm, không bỏ chúng sinh theo hạnh nguyện tái nhập ta bà.
Phương trượng chùa Thiếu Lâm, Tung Sơn, Trung Quốc:
Thích Vĩnh Tín
(Ấn ký)
Ngày 23 tháng 01 năm 2022
Điện thư từ Trung ương Giáo hội Phật giáo Bhutan
Ngày 24 tháng 01 năm 2022
Thư phân ưu
Trung ương Giáo hội Phật giáo Bhutan Vương quốc Bhutan xin được cùng với cộng đồng Phật giáo quốc tế thọ tang Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Những đóng góp của Thầy đối với Phật giáo qua sự nghiệp trước tác và giảng dạy sẽ luôn được thế giới khắc ghi và trân trọng.
Thiền sư là tác giả của hơn 85 quyển sách về Phật giáo và đã dành cả một đời nỗ lực cho sự thực tập chế tác bình an, lòng từ bi, chánh niệm và sự hòa giải. Thiền sư đã gây cảm hứng cho rất nhiều người bước theo những dấu chân của đức Phật và đã thành lập trường Đại học Phật giáo Vạn Hạnh tại Sài Gòn.
Chúng tôi xin gửi lời cầu nguyện và phân ưu sâu sắc nhất đến cộng đồng tang quyến, đệ tử của Thiền sư Thích Nhất Hạnh, chính quyền và người dân Việt Nam.
Om Ami Dewa Hri!
(Ấn ký)
Trung ương Giáo hội Phật giáo Bhutan
Nhiếp Chính Vương Sangay Dorji
