Hạt nước nhỏ xuôi về dòng sông

(Lại Thị Phương Thảo)

Bài viết là cảm nhận của một bạn thiền sinh sau khi tham dự tuần tu học với chủ đề : “Giáo viên hạnh phúc thay đổi thế giới” tại xóm Mới, Làng Mai Pháp vào tháng 04.2025 vừa qua. Vốn là một giảng viên, trưởng bộ môn Pháp luật chuyên ngành- viện Pháp luật Kinh tế, luôn tâm huyết và có nhiều thao thức trong hành trình làm giáo dục cũng như truyền trao đến các thế hệ sinh viên trong thời đại xã hội mới. Một chuyến đi thật xa để khám phá, học hỏi thế giới bên ngoài nhưng thật sự đã trở thành một chuyến đi trở về với chính Phương Thảo, để cảm nhận vẻ đẹp thật sự của cuộc sống từ những điều đơn giản nhất. Ban biên tập xin chia sẻ bài viết đến đại chúng cùng cảm nhận.

Khi thấy chúng tôi, hai người Việt Nam bay một hành trình rất xa đến với miền Nam nước Pháp, các quý sư cô ở Làng Mai đều rất ngạc nhiên vì hình như cũng lâu rồi hiếm thấy người Việt Nam sang Làng Mai – Pháp. Phần vì Làng Mai có ở Thái Lan, gần và thuận tiện từ Việt Nam sang hơn. Phần cũng vì mỗi sự gặp gỡ trong cuộc đời đều là kết quả của trùng trùng duyên khởi, nên thực sự có thể đến được Pháp, về với làng là một nhân duyên vô cùng tuyệt vời của hai chị em. Quý sư cô nào gặp cũng hỏi: “Hai chị em ở tăng thân nào? Có sinh hoạt trong tăng thân nào ở Việt Nam không? Tăng thân nào giới thiệu hai chị em sang đây học?”. Chúng tôi chân thành trả lời: “Chúng em không sinh hoạt ở tăng thân nào, vì nhân duyên được biết đến thầy Thích Nhất Hạnh, có tìm hiểu qua các bài giảng pháp, các cuốn sách của Thầy nên yêu mến và theo dõi các thông tin của làng Mai. Khi biết Làng Mai tổ chức khóa học “Giáo viên hạnh phúc thay đổi thế giới” – một chủ đề chạm đến đúng nỗi niềm mong mỏi của hai chị em trong hành trình làm giáo dục, nên chúng em quyết định đăng ký sang học”[1]. Rồi các quý sư cô ân cần chăm sóc, hỏi han “Hai chị em đã ăn gì chưa? Trong bếp còn ít đồ ăn của bữa trưa, hai chị em dùng tạm cho ấm bụng nhé!”. Ngày hôm sau, sư cô Định Nghiêm mang đến cuốn sách “Thiền trong lớp học” để tặng hai chị em, còn không quên tâm tình “để sư cô tìm thêm xem có cuốn nào hay nữa sẽ tặng thêm hai em nhé”. Đến ngày “lazy day” – ngày không có hoạt động học tập gì trong chương trình, mọi người có thể tự do tận hưởng khoảng thời gian cả ngày theo cách mình muốn, trong lúc hai chị em đang thơ thẩn đứng ngắm nhìn trời mây, một sư cô đi đến và hỏi: “Hai chị em là người Việt Nam ạ? Mấy nay biết có người Việt mình qua mà sư cô bận chưa có dịp gặp nói chuyện. Hai chị em rảnh không? Mình đi thiền hành quanh làng và cùng nhau nói chuyện nhé”.

Về làng – hai tiếng giản dị và bình yên ấy cứ ngân nga một cảm giác hoan ca trong tâm trí hai chị em từ lúc đăng ký thành công khóa học của làng. Và sau bao gian nan của con đường di chuyển từ Việt Nam sang Pháp, ngồi trên xe taxi của làng đón hai chị em từ nhà ga Saint Foy về Làng Mai, cảnh vật yên bình tuyệt đẹp hai bên đường vén dần ánh nắng, để rồi chào đón hai chị em là một khung cảnh vô cùng an lạc với hai tấm biển gỗ nhỏ bé khiêm cung nhưng đầy sức nặng lay động sự tỉnh thức của mỗi người: “I have arrived, I am home” và “Xứ sở của giây phút hiện tại chào đón bạn”. Một cảm giác bình yên kỳ lạ như từ sâu thẳm trong tâm hồn đã bao lâu bị lãng quên nay được gọi về và tan chảy trong từng hơi thở, từng ánh nhìn, từng bước chân nơi đây. Về làng là về nhà – ngôi nhà tràn ngập năng lượng bình an luôn bao dung vuốt ve, chữa lành những tâm hồn đang nhiều những hoang mang lạc lối; rộng mở và vun đắp vững chãi thêm những tâm hồn đang nhen nhóm sự an lạc, tươi sáng trong cuộc đời.

Về làng là về với tăng đoàn, không phân biệt bạn ở tôn giáo nào, quốc gia nào, tăng thân nào. Mọi người đến đây là những dòng nước nhỏ, bình yên bên nhau góp vào dòng sông lớn. Không cần những lời thuyết giảng sôi nổi, chỉ một sự yên lặng hùng tráng, tất cả lặng lẽ đi bên nhau như một dòng sông – dòng sông chảy về sự hạnh phúc trong tỉnh thức. Trong không gian của sảnh ăn – nơi mọi bữa ăn của hơn năm mươi con người diễn ra trong yên lặng, không một lời nói chuyện, không một bước chân to, dùng bát thủy tinh, đĩa sứ và thìa inox nhưng vẫn không vang lên một tiếng động – bức thư pháp của Thầy treo ngay ngắn trên bức tường nơi chính diện “Ngày ấy bên nhau”. Tất cả những suy nghĩ dừng lại trong từng nhịp thở, lặng lẽ tận hưởng bữa ăn qua từng vị giác. Ngày ấy, những con người xa lạ từ khắp mọi nơi đã về đây, dưới ngôi nhà này và trở thành tăng thân của nhau. Nơi đây mọi hoạt động chia nhóm đều được gọi là từng family, các sư cô là sisters, các học viên là những friends. Chỉ với những tên gọi đơn giản đó thôi đã tạo nên một sợi dây gắn kết vô hình giữa những người mới gặp mà không cần phải trò chuyện hàn huyên quá nhiều.

Khi đến Làng Mai rồi, những câu hát trong bài thiền ca “Bạn và tôi” mà tối nào bốn mẹ con cũng bật và hát cho nhau nghe, giờ bỗng trở nên sáng rõ ý nghĩa và lay động trong từng câu chữ:

   Từ muôn phương, đi chung một con đường

   Đến nơi đây, dưới mái chùa yêu thương

   Bạn và tôi, chúng ta cùng chí hướng

   Về cùng nhau, đắp xây nên tình tăng thân.

   Ngày hôm nay, đang tu học hết lòng

   Nắm tay nhau đi như một dòng sông

   Nào cười lên, hát ca vì lẽ sống

   Thở đi cho sức vóc mãi thêm nồng.

   Dù mai, có thể muôn phương

   Bạn ơi hãy vững bước trên đường

   Không gian sẽ không chia cắt niềm tin

   Mình luôn vẫn mãi trong nhau

   Thuở hồng hoang cho đến thiên thâu

   Thời gian dừng trong hơi thở nhẹ sâu.

   Giờ này đây, em có cả đất trời

   Với trăng sao muôn loài cùng mọi nơi

   Mặt trời lên sáng tươi bình minh mới

   Mỉm cười trong bước chân an lạc thảnh thơi.

   Cùng nhau chung tay xây dựng thiên đàng

   Sống hoan ca đem cho đời bình an

   Hiểu và thương chúng ta làm nguồn sáng

   Thở đi thôi, là có cả kho tàng.

Khi biết hai chị em không ở tăng thân nào, quý sư cô đều nồng hậu chia sẻ: “Ở Hà Nội có nhiều tăng thân của Làng Mai lắm, để sư cô giới thiệu các chị em đến đó sinh hoạt cùng mọi người nhé”. Sự thực tập, rèn luyện nào cũng cần có một tập thể những người cùng mục tiêu, cùng chí hưởng để tạo nên sức mạnh cộng đồng, giúp mỗi cá nhân đi được lâu bền trên hành trình mình mong đợi. Giống như một câu nói quen thuộc đâu đó mọi người vẫn nói với nhau mỗi khi ý chí bị dao động: “Muốn đi nhanh thì đi một mình, muốn đi xa hãy đi cùng nhau”. Hoặc một chân lý giản đơn hơn, đó là cá nhân chúng ta rất dễ bị ảnh hưởng bởi môi trường xung quanh. Nếu chúng ta ở trong môi trường những người nóng nảy, dễ hờn giận, trách móc nhau, ít nhiều chúng ta cũng sẽ bị nhiễm những nét tính cách tiêu cực ấy. Nhưng nếu hàng ngày chúng ta tiếp xúc với môi trường an lạc, những con người hiền hòa, cùng nhau rèn luyện hơi thở, bước chân đi trong chánh niệm, chúng ta sẽ trở nên lắng dịu và nhẹ nhàng hơn. Vì sao ở Làng Mai mọi thứ lại bình yên đến thế? Vì Làng Mai được xây dựng và nuôi dưỡng bởi những năng lượng bình yên từ các sư cô. Bạn dù đang ồn ào huyên náo cười đùa cùng nhau, nhưng khi bước vào không gian nơi các sư cô đi lại nhẹ nhàng, nói chuyện với nhau từ tốn, chừng mực vừa đủ, thì bạn sẽ tự thấy mình cần phải giữ cho sự tĩnh lặng đó không bị phá vỡ. Bạn có thể chưa từng nghe tụng kinh, chưa từng hát thiền ca, nhưng khi một sư cô thỉnh chuông, các sư cô và những thiền sinh của Làng Mai cùng nhau hòa giọng, bạn cũng sẽ vững tin để ngâm nga theo, hòa cùng vào dòng sông ấy mà không lo bị bơ vơ và lạc điệu. Đó là sức mạnh của tăng thân và tăng đoàn. Sức mạnh của ý thức cộng đồng và sự cộng hưởng năng lượng tích cực của tập thể.

Mình vốn là một người khá tham. Không tham tiền, nhưng tham nhiều thứ, cái gì cũng muốn và lại là muốn ngay. Bạn bè, học trò đều luôn nói mình quá nhiều năng lượng, việc gì cũng thấy hăm hở và tràn đầy nhiệt huyết. Mình tự nhận thấy đó là một ưu điểm lớn của bản thân. Nhưng ngược lại ưu điểm ấy cũng dẫn đến nhiều nhược điểm như: mình hay ôm đồm nhiều thứ và chưa thực sự biết xác định thứ tự ưu tiên cho các vấn đề để buông xuống những điều không cần thiết. Và người hay tràn đầy năng lượng cũng là người dễ cả thèm chóng chán, dẫn đến việc duy trì một hoạt động gì đó lâu bền là điều khá hên xui. Nhược điểm này của mình đã được chỉ trúng trong cuộc nói chuyện khi dạo chơi cùng sư cô Tại Nghiêm. Khi mình hỏi: “Sư cô có thể bày cho em những sách gì của Sư Ông Thích Nhất Hạnh mà sắp xếp trình tự đọc như một lộ trình học hỏi từng bước cho người mới bắt đầu?”. Sư cô đã chia sẻ rằng: “Sách thì có rất nhiều, không chỉ riêng những sách do Sư Ông viết mà còn có rất nhiều đầu sách do các sư cô, sư thầy khác là học trò của Sư Ông. Nhưng trước mắt em cứ đọc hai cuốn đơn giản là “An lạc trong từng bước chân” và “Phép lạ của sự tỉnh thức”. Sau hơn 15 năm xuất gia, đến giờ hai cuốn sách này vẫn là hai cuốn gối đầu giường của sư cô. Chúng ta thường hay có những mong cầu lớn lao mà quên mất rằng những điều giá trị nhất thường là những điều đơn giản nhất. Và dù hành trình có dài đến đâu cũng phải bắt đầu từ những bước đi rất nhỏ. Nếu mình không bước bước đầu tiên, thì bao giờ mình sẽ có những bước tiếp theo? Em cứ đọc hết hai cuốn sách ấy đi, rồi những điều tiếp theo cần đọc sẽ tự nó đến và chờ sẵn em”. Bởi vậy, tăng thân chỉ là điều kiện thêm, không phải điều kiện cần và đủ. Điều kiện cần và đủ là ở chính mình, sự chuyên tâm, nghiêm túc tu tập của chính bản thân mình.

Nếu không có tăng thân là những người đồng tu, đồng chí hướng để yểm trợ cho mình, mình có thể sử dụng rất nhiều những thứ hiện hữu khác để nhắc nhở bản thân thực hành tu tập mỗi ngày. Đó là những thứ mang tính biểu tượng như: một chiếc vòng tay, một sợi dây chuyền với những chữ thư pháp “breath”, “smile”’, “heal” để luôn đeo bên mình; Hay một bức tranh thư pháp treo ở nhà với những lời nhắn nhủ đầy yêu thương “Love is every step”; “Smile to the cloud in your tea”; “Each step brings healing”; “Be still and heal”; “Peace begins gentle smile”; “Welcome to the kingdom of the present moment”; “Thở đi con”; “An trú thảnh thơi”; “Bước chân con hãy về thanh thản”, để khi bước chân về đến không gian gia đình, những nét chữ thư pháp giàu cảm xúc sẽ nhắc bạn đi cầu thang trong chánh niệm, nấu ăn trong chánh niệm, chơi với gia đình trong chánh niệm. Ngoài ra, trong khóa học “Happy teacher change the world”, mình được nghe các thầy cô ở nước Pháp trong phong trào Wake Up Schools trên toàn thế giới (Trường học Tỉnh thức – chương trình đem Chánh niệm vào trường học), chia sẻ về cách thức để tự mình rèn luyện tu tập thông qua bảng theo dõi cá nhân. Bảng đó được xây dựng tùy theo bối cảnh và nhu cầu của mỗi cá nhân, nhưng sẽ theo tinh thần đưa ra các đề mục luyện tập như: Mỉm cười, hơi thở, thiền hành, thiền ăn, thiền buông thư… Mỗi một đề mục sẽ có thang điểm chấm từ một đến năm. Bạn có thể làm hàng ngày, chấm điểm cho từng đề mục, để quán chiếu xem hôm nay mình đã thực hành được đến đâu. Bảng thực hành này có giá trị như một chiếc mỏ neo để nhắc nhở ý thức của bản thân, tự mình có trách nhiệm theo sát quá trình thực hành. Ngoài ra, bảng thực hành cũng có giá trị giúp chúng ta quán chiếu lại và biết được phần nào mình đã thực hành tốt, phần nào mình còn yếu và cần có những giải pháp để tăng thêm hiệu quả trong việc luyện tập.

Và có một sự thật rất giản đơn nhưng không thể phủ nhận, đó là may mắn mình có thể đến được Làng Mai một đôi lần trong đời, nếu tham gia tăng thân thì tính kỷ luật tốt cũng sẽ chỉ gặp được các bạn đồng tu một, hai lần trong một tháng; chỉ có chính bản thân mình là ngày nào mình cũng có thể đối thoại, trò chuyện, chia sẻ về sự tu tập của bản thân. Vậy thay vì hướng về những điều bên ngoài, tại sao bạn không bắt đầu từ sự quay vào bên trong, vun đắp nội lực tự thân? Khi có một cá nhân bước đi với từng bước chân thanh thản, từng hơi thở trị liệu, sẽ góp chung năng lượng tuyệt vời cùng những cá nhân đồng tu khác góp thành một dòng sông mát lành trong một nhân duyên nào đó khi gặp được tăng thân dành cho mình!

[1] Sau này, khi có dịp giao lưu chia sẻ và nghe chia sẻ từ bạn bè khắp các nước về Làng Mai tham gia khóa học này, chúng tôi mới thấy đó đều là những tâm tư chung của các thầy, các cô giáo – dù là ở bất cứ đâu (Pháp, Hà Lan, Đức, Mỹ, Ecuado, Anh, Tây Ban Nha) hay dạy ở bất cứ cấp học nào (Mẫu giáo, cấp một, cấp hai, cấp ba hay đại học). Tất cả đều biết đến thầy Thích Nhất Hạnh qua những bài pháp thoại trên podcast, nhận ra những chân lý vô cùng giản đơn nhưng sâu sắc và lay động tâm trí, nên mong muốn được về Làng Mai – về nơi Thầy đã xây dựng và bồi đắp những năng lượng tuyệt vời, để được tìm thấy cho mình sự hạnh phúc giản đơn mà bền vững, vững cho mình và sẽ lan tỏa cho những học sinh, những đồng nghiệp thân yêu của mình.