01. An trú hiện tại

Chúng tôi rất vui mừng được đón chào quý vị đến tham dự khóa tu 21 ngày được tổ chức lần đầu tại Mỹ. Chúng ta thật may mắn và hạnh phúc có được cơ duyên đến tu tập với nhau trong suốt hai mươi mốt ngày. Hiện tại có trên bốn trăm người tham dự trong khóa tu này. Với một đại chúng đông đảo như thế này, chắc chắn chúng ta sẽ tạo ra được năng lượng tu tập rất hùng hậu và hỗ trợ nhau thành tựu trên con đường tu tập, trị liệu và chuyển hóa thân tâm. Chúng ta sẽ chuyên chở được trong tự thân của mỗi người chất liệu của Bụt và của Pháp. Vì nơi nào có Tăng thân là nơi đó có Phật thân và Pháp thân.

Trong đại chúng đây có nhiều vị đã tu tập lâu năm, có nhiều kinh nghiệm; có những vị đã tu tập mười năm, có những vị đã tu tập hai mươi năm hoặc nhiều hơn. Tuy nhiên, có rất nhiều người mới tiếp xúc lần đầu với pháp tu chánh niệm. Nhưng với sự dìu dắt, nâng đỡ của tăng thân, của những người bạn tu có nhiều kinh nghiệm, chắc chắn người nào cũng sẽ gặt hái được nhiều kết quả tốt, người nào cũng sẽ được chuyển hóa và trị liệu.

Kính thưa quý vị, được sống và tu tập trong môi trường tăng thân là một cơ may hiếm có, mỗi người sẽ được thừa hưởng năng lượng tu tập hùng hậu của tăng thân và năng lượng ấy sẽ giúp ta chuyển hóa và trị liệu được tự thân. Tăng thân được ví như một dòng sông trong đó mỗi người là một giọt nước đang cùng dòng sông đi về biển cả. Trong đại chúng, có những vị đã thực tập thành công, đạt được nhiều hạnh phúc. Nhìn cách đi, đứng, nằm, ngồi, làm việc và tiếp xử của họ ta thấy nơi họ tỏa chiếu chất liệu vững chãi, thảnh thơi và hạnh phúc. Chúng ta thật may mắn có được những người bạn tu như thế đang thực tập chung. Mình chỉ cần có mặt thôi, chưa cần làm gì hết là mình đã được thấm nhuần năng lượng tu tập của tăng thân rồi. Nghĩa là chúng ta hoàn toàn phó thác thân mạng mình cho tăng thân, cho phép tăng thân ôm ấp, nâng đỡ và đưa mình đi như dòng sông chuyên chở giọt nước về biển cả. Điều quan trọng là hãy tập dừng lại, buông bỏ mọi sự lo toan, bận rộn và tranh đấu của cuộc sống. Chúng ta đã tranh đấu, đã lo lắng quá nhiều trong đời sống hằng ngày, lúc nào cũng vật lộn với cuộc sống để đạt tới mục tiêu, để có được đồng ra đồng vào. Nghĩ rằng hạnh phúc chỉ có thể có được khi mình có được cái này cái kia… Vì nghĩ như thế nên tâm ta cứ bận về quá khứ, mơ tưởng tới tương lai, vướng bận vào các dự án và vì thế ta đánh mất khả năng sống thảnh thơi và hạnh phúc trong giây phút hiện tại. Yếu tố căn bản của thiền tập là dừng lại – chỉ. Ta thực tập dừng lại mọi sự tranh đấu, mọi lo sợ về tương lai, tiếc nuối về quá khứ để có thể có mặt đích thực cho sự sống trong giây phút hiện tại. Sự sống chỉ có thể tìm thấy trong hiện tại; đánh mất hiện tại, hy sinh hiện tại cho hạnh phúc tương lai tức là đánh mất sự sống. Tăng thân được ví như một dòng sông và ta là giọt nước trong dòng sông đang cùng dòng sông đi về biển cả. Nhưng muốn cùng dòng sông đi về biển cả, ta phải có khả năng buông bỏ tất cả những âu lo, phiền muộn, vướng mắc, đam mê và nhất là ý niệm về hạnh phúc mà mình đang đeo đuổi. ‘‘Con về nương tựa Tăng’’ không phải là lời tuyên bố suông mang tính tín ngưỡng; “Con về nương tựa Tăng” là sự thực tập thực tiễn, nghĩa là mình cho phép tăng thân ôm ấp, chuyên chở, dìu dắt và soi sáng mình trên bước đường tu học. Khi phát nguyện “Con về nương tựa Tăng”, tức là mình phải có đức tin nơi Tăng. Khi mình hoàn toàn phó thác thân mạng mình cho Tăng thân – như giọt nước phó thác hoàn toàn thân mạng nó cho dòng sông – thì năng lượng của Tăng thân sẽ thấm nhuần vào mình một cách dễ dàng và giúp mình chuyển hóa những niềm đau, nỗi khổ rất mau chóng.

Tôi biết có rất nhiều vị trong đại chúng tiếp xúc với truyền thống đạo Bụt lần đầu, có thể quý vị chưa quen cách tiếp xử và chào hỏi theo lễ nghi của truyền thống đạo Bụt, chắc chắn quý vị cảm thấy hơi lúng túng, không biết phải tiếp xử như thế nào cho đúng phép. Điều này thật ra cũng không quan trọng lắm, quan trọng là quý vị thực tập cho hết lòng, giao phó thân mạng mình cho Tăng thân và cho phép Tăng thân nâng đỡ, dìu dắt mình. Luôn luôn nắm lấy hơi thở và bước chân chánh niệm để trở về với chính mình, thực tập dừng lại mọi sự tranh đấu, lo toan của cuộc sống. Trong khóa tu này, chúng ta sẽ có cơ hội thực tập đi, đứng, nằm, ngồi, nói năng, tiếp xử, làm việc, thở, ăn cơm và pháp đàm với nhau trong chánh niệm. Chúng ta hãy trân quý và tận hưởng từng giây phút sự có mặt của nhau trong suốt khóa tu. Quý vị hãy tập đi như thế nào để mỗi bước chân có khả năng đem lại an lạc, vững chãi và thảnh thơi. Quý vị hãy tập thở như thế nào để chất liệu an lạc và sự sống có mặt với quý vị trong từng hơi thở. Trong khi thực tập, nếu quý vị cảm thấy an lạc, hạnh phúc, thân tâm được thư thái, nhẹ nhàng thì có nghĩa quý vị đang thực tập đúng. Điều này không cần có sự chứng nhận của bất cứ ai, dù là đức Thế Tôn hoặc Thầy của quý vị. Chỉ có mình mới biết được là mình đang thực tập đúng hay không mà thôi. Nếu quý vị cảm thấy an lạc trong khi thực tập thở vào và thở ra, thấy rằng mình đang thở vào, thở ra một cách rất thích thú, thì tự biết là mình đang thực tập đúng và niềm tin nơi sự thực tập tăng tiến vững vàng. Nếu thực tập đúng, quý vị sẽ cảm thấy an lạc, thoải mái và hạnh phúc ngay trong khi thực tập. Còn việc nên chắp tay xá hay không nên và nên xá vào lúc nào cho đúng hoặc đứng vào vị trí nào mới phải.., những điều đó quý vị không nên quá bận tâm. Bất cứ trong tư thế sinh hoạt nào, nếu thân tâm mình có sự thư thái, an lạc, có chánh niệm và không cảm thấy bị áp lực thì quý vị đang hành xử đúng. Chánh niệm là nguồn năng lượng có khả năng giúp ta có mặt đích thực trong giây phút hiện tại để ta có thể nếm được hương vị của an lạc và hạnh phúc chân thực.

Đây không phải là một khóa tu mang tính tu gắt. Ta không nên bị rơi vào cái bẫy của lối tu hình thức. Tôi không có cảm tình với hai chữ ‘tu gắt’ lắm. Tu tập không phải là sự cố gắng cực nhọc, khắc khổ trong hiện tại để đạt tới mục tiêu ở tương lai. Mình phải thực tập như thế nào để có an lạc, thảnh thơi và hạnh phúc ngay trong khi thực tập. Ví dụ khi thực tập thiền đi, thì hãy đi mà không cần tới; đi như thế nào để mỗi bước chân có thể đem lại an lạc, hạnh phúc, vững chãi và thảnh thơi ngay trong khi đi. Mình không cần phải cố gắng bước từng bước cực nhọc để có hạnh phúc. Mỗi bước chân đều có giá trị của nó. Nếu mỗi bước chân có thể chế tác được năng lượng chánh niệm, làm tăng trưởng chất liệu an lạc, vững chãi và thảnh thơi thì bước chân ấy là bước chân có sự sống. Tu tập là phải đạt tới được niềm vui và sự nhẹ nhàng ngay trong khi tu, chứ không phải tu cho thật ráo riết, cố gắng cực nhọc trong hiện tại để mong chờ an lạc và hạnh phúc ở phía tương lai. Đặc tính của giáo pháp là vượt thoát thời gian (akalika). Nghĩa là sự đạt ngộ không phải là vấn đề thời gian. Vì vậy trong khi tu tập, mình không nên cố gắng cực nhọc để mong chờ kết quả ở phía tương lai.

Trong suốt khóa tu, quý vị không cần phải chuẩn bị gì cả. Đây là khóa tu chứ không phải khóa học như ở các trường đại học hay trường Phật học, do đó quý vị không cần phải tham khảo các tư liệu nào cả. Tuy nhiên quý vị sẽ được phát cho một trang giấy trong đó có viết đại cương về Mười Sáu Phép Quán Niệm Hơi Thở dùng để theo dõi trong suốt khóa tu. Trong khi nghe pháp thoại, không nên ghi chép nhiều, quan trọng là quý vị thực tập có mặt trọn vẹn trong giây phút hiện tại, mở đất tâm ra để cho mưa Pháp và năng lượng của Tăng thân thấm nhuần vào. Pháp được ví như cơn mưa, gọi là mưa Pháp. Pháp này không phải chỉ tiếp xúc dưới dạng của ngôn ngữ được diễn bày mà còn là những gì quý vị thấy, nghe, cảm nhận và tiếp xúc quanh mình. Quý vị sẽ được tiếp nhận giáo Pháp qua nhiều dạng khác nhau. Ví dụ khi quý vị thấy một thầy hay một sư cô đi, đứng hoặc ngồi có chánh niệm, vững chãi và thảnh thơi, thì đó cũng là Pháp, gọi là Pháp sống – the living dharma. Khi có một người bạn tu đứng nghiêm trang, vững chãi, chắp tay búp sen xá chào và mỉm cười với mình, thì đó cũng là Pháp. Năng lượng chánh niệm tỏa ra nơi người ấy chính là Pháp đích thực.

Khi tiếp nhận năng lượng giáo pháp từ người khác, đồng thời mình cũng đang tỏa chiếu năng lượng giáo pháp nơi tự thân, bởi vì mình có khả năng thở vào, thở ra và mỉm cười trong chánh niệm. Hơi thở chánh niệm có khả năng đưa thân và tâm mình trở về một mối và giúp mình an trú vững chãi trong giây phút hiện tại. Đó là Pháp đích thực. Quý vị có thể tiếp xúc với sự sống nơi tự thân và quanh mình ngay bây giờ và ở đây. Đó là những phút giây của giải thoát, giác ngộ. Nếu nụ cười của mình phát xuất từ sự giác ngộ bản thân, thì nụ cười ấy là pháp đích thực. Mình có thể cống hiến những bài Pháp sống như thế trong đời sống hàng ngày của mình và nhờ vậy phẩm chất tu tập của Tăng thân ngày càng được nâng cao.

Chúng ta đến với nhau như một Tăng thân. Mỗi thành phần trong Tăng thân có thể đóng góp cho phẩm chất tu tập của Tăng thân bằng sự có mặt đích thực của mình. Sự có mặt của mình được xác định bằng khả năng chế tác năng lượng chánh niệm. Nếu để cho thân tâm rong ruổi về quá khứ, mơ tưởng tới tương lai hoặc bị lôi cuốn bởi những buồn lo, dự tính, sợ hãi, giận hờn và than trách, thì mình không có gì để cống hiến cho Tăng thân cả. Nếu mình an trú được vững chãi trong giây phút hiện tại, thân tâm hợp nhất, biết thưởng thức từng hơi thở vào và hơi thở ra, thấy rằng được sống và tu tập cùng với Tăng thân là một duyên may hiếm có, thì phẩm chất tu tập của mình sẽ tăng lên rất cao và do đó hạnh phúc của Tăng thân cũng được tăng trưởng. Niềm vui và hạnh phúc của Tăng thân tùy thuộc rất nhiều nơi sự có mặt vững chãi và thảnh thơi của mỗi cá nhân. Nếu mình nở được nụ cười tươi mát, chân thật, nụ cười được tô điểm bằng chất liệu của chánh niệm, giải thoát và thương yêu, thì đó đích thực là bài pháp tuyệt vời. Khi bước được từng bước trong chánh niệm, vững chãi và thảnh thơi thì mình trở nên một người tươi mát, hạnh phúc. Mỗi bước chân đi trong chánh niệm là sự đóng góp rất lớn vào phẩm chất tu tập của Tăng thân. Nếu tất cả mọi người thực tập hết lòng thì tình trạng khó khăn của mình và của tăng thân sẽ được chuyển hóa và trị liệu rất mau. Tôi sẽ thực tập hết khả năng của mình. Các thầy và các sư cô cũng sẽ thực tập hết khả năng của họ. Tôi mong rằng quý vị cũng sẽ thực tập hết lòng. Phẩm chất tu tập của Tăng thân tùy thuộc rất nhiều vào sự thực tập của mỗi người trong Tăng thân.

Trong kinh Quán Niệm Hơi Thở (Anãpãnasati Sutta), Bụt đã cống hiến cho chúng ta những phương pháp thực tập rất cụ thể để chuyển hóa khổ đau, sợ hãi, thèm khát, hận thù và tuyệt vọng. Lời dạy của đức Thế Tôn rất rõ ràng, sâu sắc và thực tiễn. Chúng ta sẽ được học và thực tập giáo pháp mầu nhiệm này. Muốn thực tập thành công, trước hết chúng ta cần chế tác năng lượng chánh niệm. Năng lượng chánh niệm nơi mỗi người có thể chưa đủ mạnh để đem lại sự chuyển hóa và trị liệu lớn như mình mong muốn, nhưng nếu biết tận dụng năng lượng chánh niệm của các bạn đồng tu thì mình sẽ thành công dễ dàng hơn. Tự lực chưa đủ, mình cần phải nương vào tha lực thì sự chuyển hóa mới xảy ra nhanh chóng hơn. Trong quá khứ, nhiều lúc mình cảm thấy tự mình không thể đối diện với những vấn đề khó khăn, khổ đau của chính mình, trong trường hợp đó nếu có một người bạn thân đến ngồi bên cạnh thì tự nhiên mình cảm thấy nhẹ đi rất nhiều. Đó là nhờ mình được nâng đỡ bởi năng lượng có mặt của người bạn tu của mình. Có thể mình nghĩ rằng năng lượng chánh niệm của mình còn yếu, chưa đủ để chuyển hóa và trị liệu bản thân. Điều này cũng không có gì đáng ngại, vì trong đại chúng có nhiều vị đã thực tập lâu năm, họ rất vững chãi, thảnh thơi và hạnh phúc trên bước đường tu tập, họ có thể yểm trợ mình. Với năng lượng chánh niệm hùng hậu của họ, chắc chắn họ sẽ tạo ảnh hưởng lớn và giúp mình đạt được sự chuyển hóa và trị liệu một cách dễ dàng. Điều quan trọng là mình phải có niềm tin nơi chính mình, nơi họ và nơi Tăng thân.

Không phải chỉ có Bụt, Pháp mới đích thực là những viên ngọc quý, Tăng cũng là một viên ngọc quý. Vì vậy mới gọi là Ba Viên Ngọc Quý (Tam Bảo). Quay về nương tựa Tăng nghĩa là mình phải có niềm tin hoàn toàn nơi Tăng và biết tận dụng năng lượng tu tập của Tăng. Đây không phải là khóa tu năm ngày hay bảy ngày mà là khóa tu hai mươi mốt ngày. Chúng ta phải khôn khéo trân quý và tận dụng cơ hội hiếm có này. Tôi biết quý vị đã cố gắng lắm mới sắp đặt được công việc, dự án của mình để có thể đến tham dự khóa tu dài hạn này. Nếu quý vị hết lòng tham dự các sinh hoạt của khóa tu thì khóa tu này sẽ trở thành một khóa tu rất ấm cúng, có phẩm chất và mọi người trong Tăng thân sẽ gặt hái được nhiều lợi lạc. Hãy thắp lên ánh sáng chánh niệm, đưa tâm trở về làm một với thân và an trú vững chãi trong giây phút hiện tại. Nếu tất cả mọi người đều hết lòng tu tập, thì chúng ta sẽ chế tác ra được nguồn năng lượng chánh niệm hùng hậu và năng lượng ấy sẽ đem lại sự nuôi dưỡng, trị liệu và chuyển hóa rất lớn cho ta, cho những người chung quanh ta, cho gia đình và xã hội. Vì vậy, “Con về nương tựa Tăng” không phải là lời tuyên bố suông mà đích thực là sự thực tập.

Ăn Cơm Trong Chánh Niệm

Tôi xin cống hiến cho quý vị vài phương pháp thực tập căn bản của chánh niệm như thiền đi, thiền thở, mỉm cười, ăn cơm, làm việc v.v… Mỗi khi tới giờ ăn, ta đi từng bước thảnh thơi, chánh niệm về phía nhà ăn. Sau khi lấy thức ăn xong, hãy tìm tới chỗ ngồi, ngồi vào bàn ăn và đợi mọi người tới ngồi đầy bàn ăn của mình rồi mới bắt đầu ăn; trong suốt thời gian đó mình theo dõi hơi thở, an trú trong chánh niệm. Ăn cơm trong chánh niệm là phép thực tập rất dễ chịu, có công năng đem lại niềm vui, trị liệu và hạnh phúc rất lớn. Ta ngồi trong tư thế thoải mái, theo dõi hơi thở chánh niệm và thực tập nhận diện sự có mặt của thức ăn và những người bạn tu đang ngồi quanh mình. Đây là phép thực tập rất sâu sắc. Ăn trong chánh niệm ta sẽ thấy rằng mỗi miếng ăn là sứ giả được gởi tới từ vũ trụ. Khi gắp lên một miếng rau, miếng đậu que, miếng cà rốt hoặc miếng đậu khuôn, ta nhìn thật kỹ vào nó khoảng nửa giây đồng hồ với chánh niệm để thật sự nhận diện sự có mặt của miếng rau, miếng đậu que, miếng cà rốt hoặc miếng đậu khuôn trước khi đưa vào miệng. Mình phải ý thức rõ ràng đây là miếng cà rốt hoặc miếng đậu que… chứ không phải là sự lo lắng về quá khứ, mơ tưởng tới tương lai hay những dự tính, đau buồn trong hiện tại. Với năng lượng chánh niệm, mình ý thức rõ ràng: “Đây là miếng cà rốt” hoặc “Đây là miếng đậu que”. Phép thực tập nhận diện như thế chỉ mất khoảng một tích tắc giây đồng hồ mà thôi. Đó gọi là nhận diện đơn thuần. Bằng chánh niệm, mình nhận diện được mình đang gắp lên cái gì. Khi đưa vào miệng, mình biết mình đang đưa vào miệng cái gì. Khi nhai, mình biết là mình đang nhai gì. Đây là phép thực tập hết sức đơn giản nhưng rất sâu sắc và mầu nhiệm. Có những người trong chúng ta khi nhìn vào miếng cà rốt, trong nửa giây đồng hồ có thể thấy tất cả những yếu tố của vũ trụ được cất chứa trong ấy như yếu tố mặt trời, mây, mưa, đất và người làm vườn v.v… Tất cả đều đến từ vũ trụ để nuôi dưỡng mình. Vì vậy trước khi bỏ miếng thức ăn vào miệng, hãy mỉm cười với miếng thức ăn ấy với nụ cười tràn đầy niềm vui sướng và biết ơn. Khi nhai, mình cũng ý thức rõ ràng là mình đang nhai miếng cà rốt thật sự. Đừng bao giờ đưa vào miệng những dự án, lo buồn, giận hờn hay sợ hãi mà chỉ nên đưa vào miệng miếng cà rốt mà thôi. Khi nhai, mình cũng chỉ nhai miếng cà rốt, chứ không nên nhai những dự án, buồn giận, lo lắng hay mơ tưởng hão huyền về tương lai. Nếu mình ăn trong sự tán loạn, quên lãng và lo sợ thì thức ăn sẽ rất khó tiêu. Hãy tập nhai chậm rãi, khoan thai, mỗi miếng ăn nên nhai ít nhất là ba mươi lần rồi mới nuốt. Sự thực tập trông đơn giản, nhưng phải tập luyện một chút mới có thể làm được. Ăn như vậy mình sẽ khám phá ra rằng miếng cà rốt mà ta đang nhai đích thực là một phép lạ nhiệm mầu, là tặng phẩm quý giá của đất trời.

Thỉnh thoảng tôi chia sẻ phương pháp ăn quýt trong chánh niệm cho các đệ tử của tôi, gọi là thiền quýt. Chúng tôi ngồi chung với nhau và mỗi người được phát cho một trái quýt. Mỗi người đặt trái quýt vào lòng bàn tay của mình rồi thực tập thở vào và thở ra trong chánh niệm; sau đó nhìn vào trái quýt thật kỹ, thật sâu để thấy được thực tại của trái quýt, để thấy rằng trái quýt là một thực tại nhiệm mầu. Nếu mình không có mặt cho trái quýt trên lòng bàn tay của mình trong giây phút hiện tại, tâm mình lúc bấy giờ rong ruổi chỗ khác thì trái quýt cũng sẽ không có mặt cho mình. Có những người ăn quýt, nhưng có thể họ không thật sự đang ăn quýt; có thể họ chỉ ăn những buồn lo, giận hờn, sợ hãi, nuối tiếc về quá khứ hoặc mơ tưởng tới tương lai. Họ thật sự không có mặt, thân tâm không hợp nhất. Khi tập thở trong chánh niệm, chúng ta đem tâm trở về làm một với thân, có mặt đích thực trong giây phút hiện tại, lúc bấy giờ sự sống cũng có mặt tuyệt vời cho chúng ta. Trái quýt là sứ giả của sự sống, của Bụt, của mọi loài chúng sinh, của tình thương, của vũ trụ. Nhìn vào trái quýt, mình sẽ khám phá trái quýt đích thực là một phép lạ, là một thực tại nhiệm mầu. Mình có thể quán tưởng trái quýt như khi nó còn dưới dạng của một bông hoa và mình tiếp xúc được với ánh sáng mặt trời, mây, mưa đang chuyển biến mầu nhiệm. Mình sẽ thấy quá trình phát triển của hoa cho tới khi nó kết thành trái nhỏ xinh tươi, rồi qua thời gian và điều kiện thuận lợi, nó lớn dần và màu xanh từ từ biến dần thành màu vàng, rồi dần dần trở nên màu vàng cháy, và chất chua biến thành chất đường ngọt lịm. Qua một thời gian vài tháng, cây quýt cống hiến cho đời một tác phẩm tuyệt vời, đó là trái quýt vàng chín, ngọt lịm đang nằm trong lòng bàn tay của mình. Khi thở vào và thở ra một cách sâu sắc, có mặt đích thực và quán chiếu vào trái quýt mình sẽ thấy rằng trái quýt đích thực là một phép lạ, một thực tại nhiệm mầu. Cái thấy ấy có khả năng đem lại cho mình nhiều hạnh phúc. Nâng trái quýt lên, nhìn kỹ vào nó, rồi bóc vỏ, ngửi mùi hương của từng mảnh vỏ, sau đó đưa một múi vào miệng, nhai thật chánh niệm và ý thức toàn vẹn nước quýt ngọt lịm đang lan tỏa trong miệng, rồi từ từ đi xuống và thấm nhuận khắp châu thân. Ăn như vậy, quý vị sẽ cảm thấy rất vui và niềm hạnh phúc sẽ trào dâng trong suốt thời gian ăn quýt. Đó gọi là thiền quýt. Ăn như vậy chúng ta tiếp xúc được với niềm vui, với những nhiệm mầu của sự sống đang có mặt trong giây phút hiện tại.

Phép lạ mầu nhiệm thứ hai là Tăng thân. Tăng thân tức là đoàn thể của những người nguyện sống cuộc đời tỉnh thức, trong đó mọi người đều thực tập cùng một pháp môn, đều đang cùng đi chung một hướng. Người bạn tu đang ngồi ăn sáng trong chánh niệm bên cạnh mình là một yếu tố của Tăng. Đó là một hình ảnh rất đẹp. Người ấy tiếp xúc với thức ăn bằng năng lượng chánh niệm và đang thưởng thức từng miếng ăn như mình. Chúng ta đều là những người bạn cùng đi trên con đường thực tập. Trong khi ăn, thỉnh thoảng ta dừng lại giây lát để nhìn người bạn tu đang có mặt quanh mình và mỉm cười. Đó là nụ cười tỉnh thức, nụ cười chứng tỏ rằng mình đang thật sự có hạnh phúc, đang thật sự sống và biết trân quý sự có mặt của nhau. Đó không phải là nụ cười xã giao, đó chính là nụ cười được phát sinh từ nền tảng của giác ngộ, của hạnh phúc và của niềm biết ơn. Nụ cười như thế có năng lực trị liệu và chuyển hóa mình và những người bạn tu quanh mình. Khi mình nở được nụ cười chánh niệm, tươi mát, thương yêu và trân quý thì người bạn tu bên cạnh mình cũng sẽ đáp lại bằng một nụ cười như thế. Ban đầu, nụ cười của người bạn ấy chưa được tự nhiên, tươi tắn lắm, nhưng nếu mình hiến tặng cho người ấy một nụ cười chánh niệm, từ hòa thì mình sẽ giúp cho người ấy nở được nụ cười tròn đầy và tươi tắn hơn. Khi người ấy mỉm cười được thì niềm đau nỗi khổ trong lòng người ấy sẽ được vơi nhẹ. Sự có mặt tươi mát của mình đóng vai trò rất quan trọng cho sự trị liệu và chuyển hóa của những người chung quanh. Vì thế, sự có mặt vững chãi, tươi mát của mỗi người trong Tăng thân rất thiết yếu cho sự trị liệu và chuyển hóa. Vì vậy mọi người được khuyến khích thực tập im lặng hoàn toàn trong suốt buổi ăn sáng. Nếu người nào cũng nói chuyện huyên thuyên, nói về ông này bà nọ, nói về vấn đề thời sự, chính trị, chiến tranh, vụ án v.v… thì có nói hoài cũng không bao giờ hết chuyện và trong khi nói chuyện như thế, mình sẽ dễ đánh mất mình, mình sẽ bị những câu chuyện không đâu lôi kéo và mất đi khả năng có mặt đích thực; mà đánh mất mình tức là đánh mất sự sống. Nên trân quý thì giờ để thực hiện những điều mình muốn thực hiện trong khóa tu này, nghĩa là phải biết sử dụng thì giờ để tập thở, tập mỉm cười, tập đi, đứng trong chánh niệm, tập có mặt cho chính mình và yểm trợ cho các bạn đồng tu. Nếu nói chuyện nhiều quá thì mình sẽ tước đi thì giờ quý báu của mình và làm hư khung cảnh tu tập của đại chúng. Thực tập im lặng không phải là một sự áp đảo, một cực hình làm mình mất tự do, làm mất hứng trong cuộc trò chuyện, lại không phải để mình mau chóng trở thành bậc giác ngộ; thực tập im lặng là để chúng ta có cơ hội tận hưởng trọn vẹn sự có mặt của chính mình và của những người bạn tu đang có mặt quanh mình. Đây là loại im lặng rất thánh thiện và sống động, là tiếng gầm của loài sư tử chúa có công năng đập phá, nuôi dưỡng, trị liệu và chuyển hóa nội tâm, chứ không phải là sự im lặng mang tính đàn áp, buồn bã và cô độc. Im lặng như thế gọi là im lặng hùng tráng. Chúng ta hãy cùng nâng đỡ nhau, cùng nhau chế tác năng lượng im lặng hùng tráng để mọi người cùng được thừa hưởng. Sự im lặng này có khi cũng được gọi là im lặng sấm sét. Bởi vì sức mạnh của nó rất hùng hậu. Tôi biết có nhiều vị chưa quen thực tập im lặng, nhưng tôi bảo đảm với quý vị sau một thời gian ngắn của sự thực tập, quý vị sẽ thấy tầm vóc trị liệu mầu nhiệm của nó.

Khi nghe và áp dụng giáo pháp, có thể quý vị sẽ phát khởi những nghi vấn. Tôi đề nghị mỗi khi có những nghi vấn phát khởi, quý vị hãy ghi chúng vào cuốn sổ tay mà quý vị đã nhận, ghi xuống tất cả những nghi vấn ấy. Đừng nôn nóng muốn hỏi để tìm câu trả lời. Theo kinh nghiệm của tôi, nếu câu hỏi được giãi bày bởi một người nào đó, dù người đó là bậc Thầy rất nổi tiếng, thì câu trả lời ấy vẫn chưa thỏa mãn bằng chính bản thân mình khám phá ra. Ban đầu, quý vị sẽ có hàng ngàn câu hỏi, nghi tình, nhưng đến cuối khóa tu, với sự thực tập nhìn sâu, quý vị sẽ ngạc nhiên khi khám phá ra rằng hầu hết những câu hỏi, nghi tình đã được tự mình giải đáp. Trong khóa tu này, chúng ta sẽ có ba buổi sinh hoạt vấn đáp. Những buổi sinh hoạt như thế rất cần thiết để tôi có thể cống hiến những lời hướng dẫn, khai thị tu tập thích ứng cho quý vị. Trong những buổi câu hỏi và trả lời, quý vị chỉ nên hỏi những câu hỏi có liên quan đến sự thực tập, những vấn đề khó khăn và khổ đau mà quý vị đang đối mặt, va chạm trong đời sống hàng ngày. Trong sự thực tập, nếu có điều gì chưa hiểu hay có những khó khăn, khổ đau chưa hóa giải được hoặc có khám phá ra điều gì hay, mầu nhiệm, nhưng cảm thấy không chắc khi đem đối chiếu với những lời dạy của Bụt, thì xin mời quý vị cứ hỏi tự nhiên.

Quyển sổ tay là người bạn thân của quý vị. Khi có một vài cái thấy hoặc một vài câu hỏi, thắc mắc dấy lên trong tâm, quý vị có thể viết chúng vào quyển sổ tay. Đây là cách đàm thoại rất hay với chính mình. Chúng ta sẽ thực tập im lặng hùng tráng hoàn toàn trong vài ngày đầu của khóa tu. Ta có thể dùng quyển sổ tay để truyền thông với người bạn tu khi thấy cần, nghĩa là chỉ truyền thông những điều có tính cách khẩn cấp mà thôi. Nhiều người thấy pháp môn thực tập im lặng hùng tráng là một phép thực tập rất có ích lợi cho chính họ. Mùa Thu năm ngoái tại Làng Mai, chúng tôi có một khóa tu Liên Tôn kéo dài hai mươi mốt ngày. Khóa tu này được diễn tiến gần như im lặng hoàn toàn. Trong các buổi pháp đàm, mọi người đều được khuyến khích chia sẻ kinh nghiệm và cái thấy của mình trong sự thực tập. Ngoài giờ pháp đàm, tất cả các sinh hoạt khác đều được thực tập im lặng hoàn toàn. Các thiền sinh cảm thấy rất dễ chịu và họ gặt hái được rất nhiều lợi lạc. Họ cảm thấy không khí tu tập rất an lạc, hùng tráng; người nào cũng tỏa ra được nguồn năng lượng bình an, hạnh phúc, trong sáng, vững chãi, trị liệu và chuyển hóa.

Bước Chân Tỉnh Thức

Bây giờ tôi xin chia sẻ về phương pháp thiền đi. Thiền đi có thể đem lại cho ta chất liệu an lạc và trị liệu rất lớn. Mỗi bước chân ta tập đi trong chánh niệm. Khi cần di chuyển từ nơi này sang nơi khác, dầu đoạn đường rất ngắn, ta đều đi trong chánh niệm, từng bước chân vững chãi, an lạc và thảnh thơi. Chúng ta sẽ có nhiều cơ hội để thực tập đi thiền với nhau mỗi ngày và chúng ta sẽ đi như một Tăng thân. Có lẽ một số quý vị đã từng sử dụng con dấu. Khi đóng dấu vào một văn bản nào đó, mình phải biết chắc là khuôn dấu đã được in rõ ràng trên văn bản mới buông ra. Đi thiền cũng giống như đóng khuôn dấu vào văn bản. Mỗi bước chân ta đặt lên mặt đất là ta đang in vào mặt đất một dấu ấn. Bàn chân ta là khuôn dấu và chánh niệm là mực; khi đi, ta in dấu ấn của an lạc, vững chãi và thảnh thơi lên mặt đất. Trong đời sống hàng ngày, ta thường không làm được như vậy; ta chỉ in lên mặt đất toàn là những chất liệu của sự hấp tấp, vụt chạc, lo lắng, bất an, giận hờn, trầm cảm và tuyệt vọng. Nhưng ở đây, bằng sự thực tập chánh niệm trong khi đi, chúng ta sẽ cùng in lên mặt đất những dấu ấn của an lạc, vững chãi, thảnh thơi, của sự nuôi dưỡng và trị liệu. Mỗi bước chân tỏa chiếu được niềm an lạc, vững chãi và thảnh thơi hay không, điều đó mỗi người chúng ta đều tự biết. Khi đi, ta đặt hết tâm ý vào lòng bàn chân. Hãy bước từng bước cho thật an lạc và thảnh thơi, hãy đi như một người tự do, đi như một ông hoàng, bà chúa. Tuy nhiên không nên đợi tới giờ đi thiền chung với đại chúng ta mới thực tập, mà khi đi một mình đến nhà ăn, đến thiền đường hoặc địa điểm pháp đàm… ta đều đi trong chánh niệm, từng bước khoan thai, vững chãi và thảnh thơi. Quý vị hãy khéo sắp xếp thì giờ rộng rãi để đi cho thong thả. Mỗi bước chân phải có công năng trị liệu và chuyển hóa; mỗi bước chân phải có khả năng vun trồng thêm chất liệu vững chãi, thảnh thơi và an vui. Ở Làng Mai chúng tôi chỉ có một kiểu đi mà thôi, đó là đi trong chánh niệm – gọi là thiền đi. Dầu có hay không có khóa tu, chúng tôi vẫn đi từng bước an lạc, vững chãi và thảnh thơi, chúng tôi thực tập thiền đi trong mọi lúc, mọi nơi. Do đó các bạn thiền sinh khi đến Làng Mai, họ tham dự vào sự thực tập một cách tự nhiên và được các thầy và các sư cô nâng đỡ, hướng dẫn phương pháp đi thiền rất kỹ lưỡng. Thiền đi là một phép tu rất hay, có công năng giúp ta sống sâu sắc từng giây phút của đời sống hàng ngày. Khi trở về nhà, quý vị sẽ ngạc nhiên thấy rằng những gì mình đã học đều có thể đem áp dụng được vào đời sống đô thị đầy bận rộn của mình. Có rất nhiều cách để áp dụng những gì quý vị đã học được trong khóa tu vào đời sống hàng ngày trong nếp sống tấp nập của đô thị. Khi rời Làng Mai để ra sân bay hoặc ga xe lửa, quý vị có thể thực tập thiền đi như quý vị đã từng thực tập tại Làng Mai. Nếu thực tập giỏi, quý vị sẽ thấy rằng nơi nào cũng là Làng Mai. Khi tôi leo cầu thang máy bay, tôi cũng leo trong chánh niệm, nghĩa là mỗi bước chân tôi đều in lên những bậc thang chất liệu an lạc, vững chãi và thảnh thơi.

Mười lăm năm trước, tôi có hướng dẫn một khóa tu chánh niệm tại trung tâm Cosmos House (Ngôi Nhà Vũ Trụ) ở Amsterdam, Hà Lan, một trung tâm mà nhiều người thường đến để học về các môn học như khí công, yoga, thiền và nhiều môn học khác. Phòng thiền của chúng tôi nằm ở tầng lầu cao nhất và cầu thang đi lên thì chật hẹp, nhất là từ tầng lầu thứ tư trở lên. Theo truyền thống tu tập của Làng Mai, chỉ có một kiểu đi duy nhất, đó là thiền đi, ngoài ra không có kiểu đi nào khác. Nghĩa là mỗi bước chân chúng tôi đều đi trong chánh niệm, nhẹ nhàng, khoan thai. Vì vậy khi đi lên đi xuống cầu thang, có hàng trăm người bị kẹt lại ở phía sau đoàn người của chúng tôi. Lúc đầu có nhiều người cảm thấy khó chịu. Nhưng vào ngày thứ ba của khóa tu, mọi người trong trung tâm Cosmos House đã học được cách đi thiền như chúng tôi.

Tôi còn nhớ vào năm 1982 khi tôi được mời tham dự cuộc biểu tình tại thành phố Nữu Ước để kêu gọi giải trừ vũ khí nguyên tử. Ngày hôm đó đã có trên một triệu người Hoa Kỳ tham dự. Nhóm của chúng tôi gồm có khoảng ba chục người. Thiền Sư Richard Baker đã mời tôi tham dự cuộc biểu tình và trước khi nhận lời, tôi có hỏi ông ta: “Thưa ông, mình có được phép đi từng bước an lạc, thảnh thơi trong cuộc đi cho hòa bình không?” Ông ta trả lời: “Thưa Thầy, được chứ.” Và tôi nhận lời. Nhóm của chúng tôi đã đi cho hòa bình (để phản đối cho cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân) bằng mỗi bước chân có chánh niệm, mỗi bước chân đều thể hiện được năng lượng của hòa bình. Và khi đi như vậy, chúng tôi đã cản trở hàng trăm ngàn người ở phía sau. Lúc đầu có hàng ngàn người ở phía sau cảm thấy rất khó chịu, bực tức. Nhưng mầu nhiệm thay người ta dần dần chấp nhận sự kiện ấy và họ đã đi chậm lại phía sau chúng tôi. Và cuối cùng cuộc đi cho hòa bình đã trở thành hòa bình thật sự.

Tiếng Chuông Chánh Niệm

Mỗi khi có tiếng chuông thỉnh lên là cơ hội cho mình trở về với hơi thở chánh niệm để sống sâu sắc và thảnh thơi trong giây phút hiện tại. Thông thường chúng ta rất dễ đánh mất mình trong  những suy tư, dự án, lo lắng và tuyệt vọng. Tiếng chuông là tiếng gọi của đức Thế Tôn gọi chúng ta trở về an trú vững chãi trong hiện tại, trở về với quê hương đích thực. Quê hương đó là giây phút hiện tại, bây giờ và ở đây. Thực tập chánh niệm, trước hết là có mặt đích thực ngay bây giờ và ở đây để sự sống trong mình và quanh mình trở nên sống động và hiện thực. Trong các bữa ăn, thỉnh thoảng sẽ có tiếng chuông thỉnh lên để giúp mình trở về an trú trong hiện tại. Khi nghe chuông, quý vị hãy nhớ trở về với giây phút hiện tại, nhận diện sự có mặt của thức ăn và Tăng thân, hai yếu tố căn bản của hạnh phúc trong bữa ăn. Hãy tiếp nhận tiếng chuông như tiếp đón một người bạn thân, như tiếp đón một vị Bụt và thấy rằng Người đang mỉm cười với mình, đang nhắc mình biết tận hưởng từng giây phút của khóa tu.