Một thời đã qua

Nhiều người quên đi rằng, một thời đã qua chúng ta đã ở trong bụng mẹ. Chúng ta chỉ là một thai nhi nhỏ bé. Trong cơ thể mẹ ta có hai trái tim. Một trái tim của mẹ, một trái tim của ta. Trong khoảng thời gian ấy, mẹ đã làm mọi chuyện cho ta. Mẹ thở cho ta, mẹ ăn uống cho ta. Ta nối liền với mẹ bằng sợi dây nhau. Khí oxy và chất nuôi dưỡng truyền từ mẹ qua ta bằng sợi dây nhau. Ta được an toàn và thỏa thích trong bụng mẹ. Không bao giờ ta phải quá lạnh hay quá nóng. Ta ở trong một bọc nước êm ái. Người Trung Hoa và Việt Nam nói rằng tử cung chính là cung điện của đứa bé. Ta đã sống chín tháng trong cung điện. 

Thời gian chín tháng đó là thời gian thoải mái nhất đời ta. Thế rồi đến ngày ta ra đời. Một thế giới xa lạ xung quanh không có gì quen thuộc. Lần đầu tiên, ta cảm thấy đói lạnh. Xung quanh ta ồn ào, ánh sáng chói lóa. Lần đầu tiên ta cảm thấy sợ. Đó là nỗi sợ ban sơ, nguyên thủy.

Ở trong tử cung, ta không cần sử dụng buồng phổi nhưng khi lọt lòng mẹ, sợi dây nhau bị cắt lìa và ta không còn nối kết với mẹ. Mẹ không còn thở cho ta. Lần đầu tiên ta phải thở lấy một mình. Nếu ta không tự mình thở lấy thì ta chết. Sinh ra là trải qua một biến cố ngặt nghèo. Ta bị đẩy ra khỏi tử cung và đối diện với đau khổ. Ta cố gắng để thở. Trong phổi ta có nước, ta phải tống nước trong phổi ra. Cùng một lúc khi mở mắt chào đời, ta phải phấn đấu để sống còn. Ta muốn sống, đó là ước muốn ban sơ, bản năng sinh tồn. 

Khi còn là một trẻ sơ sinh, mỗi chúng ta đều ý thức rằng muốn sống còn ta phải cần một người để chăm sóc. Dù dây nhau đã cắt lìa, ta vẫn cần nương tựa hoàn toàn vào một người lớn để sống sót. Phải nương tựa vào một ai đó để sống còn có nghĩa là còn cần đến sợi dây nhau liên kết vô hình. Dẫu đã bị cắt lìa, sợi dây nhau vẫn còn đó.

Khi lớn lên, nỗi lo sợ ban sơ vẫn còn đó. Dẫu đã trưởng thành, chúng ta vẫn sợ không có người chăm sóc ta, sợ sẽ không thể sống sót được một mình. Tất cả mọi mong muốn được sống vẫn còn đó. Khi còn trẻ thơ, chúng ta đều biết tìm cách bảo đảm cho sự sống còn. Chúng ta có chân nhưng không đi được, có tay nhưng không cầm được. Chúng ta phải tìm cách nương tựa vào một ai đó để bảo vệ ta, săn sóc ta và bảo đảm sự sống còn của ta. 

Ai cũng có lúc sợ hãi. Chúng ta sợ cô đơn, sợ bị bỏ quên, sợ già, sợ bệnh, sợ chết, và biết bao lo sợ khác. Đôi khi chúng ta lo sợ mà không biết vì sao. Nếu chúng ta tập nhìn sâu thì chúng ta sẽ nhận ra rằng những nỗi lo sợ đó bắt nguồn từ nỗi sợ ban sơ từ lúc ta mới sinh ra, hoàn toàn bất lực, không tự mình làm được gì. Cho đến khi lớn lên, nỗi lo sợ ban sơ vẫn sống động trong ta. Ý muốn có một người bạn đời một phần nào cũng bắt nguồn từ nhu cầu tìm một người để được chăm sóc.

Khi thành người lớn, chúng ta không muốn nhớ lại hay cảm nhận nỗi sợ và ước muốn ban sơ, bởi vì em bé trong ta vẫn sống động. Nhưng chúng ta không có cơ hội nói chuyện với em bé. Chúng ta không dành thì giờ săn sóc em bé bị thương tích, em bé yếu đuối, mong manh trong ta.

Đối với đa số mọi người, nỗi sợ ban sơ vẫn tiếp tục dưới hình thức này hay hình thức khác. Đôi khi chúng ta cảm thấy hoảng hốt khi cô đơn. Đôi khi chúng ta cảm thấy bất lực, “không tự mình làm được gì”. Chúng ta cần có một người giúp ta. Đây là sự tiếp nối của nỗi sợ ban sơ.

Tuy nhiên, nếu nhìn sâu, chúng ta sẽ khám phá ra rằng chúng ta có khả năng bình thản khi lo sợ và tìm lại niềm hạnh phúc cho riêng mình.

Phải nhìn sâu để biết rằng liên hệ tình cảm phát xuất từ nhu cầu của riêng ta hay từ hạnh phúc chung. Chúng ta quen nghĩ rằng người ta thương sẽ cho ta những giây phút thoải mái và ta sẽ cảm thấy bất an nếu không có người ấy bên cạnh. “Tôi cần người đó chăm sóc, tôi không thể sống nổi nếu không có người đó!” 

Nếu liên hệ tình cảm chỉ được căn cứ trên lo sợ thay vì hiểu biết, thương yêu thì mối liên hệ đó không có căn bản vững chắc. Bạn nghĩ bạn cần có người kia để được hạnh phúc nhưng đến một lúc bạn sẽ khám phá ra rằng sự hiện diện của người kia chỉ làm bạn bực mình và muốn xa người ấy, bạn nhận ra rằng cảm giác bình an nơi bạn không đến từ người kia. 

Cũng vậy, bạn la cà ở quán cà phê chẳng phải vì quán cà phê có gì thích thú mà chỉ vì bạn cô đơn. Bạn cần có nhiều người xung quanh. Bạn mở tivi chẳng phải vì tivi đang chiếu chương trình hay mà chỉ vì bạn cô đơn.

Người nào đó đã nói xấu về bạn, không thừa nhận bạn khiến bạn cảm thấy cô đơn, mất bình an. Bạn thích mua sắm thời trang cũng vì tâm trạng lo sợ cô đơn ấy. Chúng ta sợ bị ruồng bỏ, sợ sẽ không có ai chăm sóc. 

Hãy nhìn sâu để nhận ra rằng mỗi hành động của ta ngày hôm nay đều ẩn chứa và tiếp nối tâm lý lo sợ và ước muốn ban sơ của ngày ta vừa mở mắt chào đời.

Một hôm, trong khi đi thiền hành, tôi bỗng cảm nhận như có một sợi dây nhau nối kết tôi với mặt trời. Tôi thấy rõ ràng nếu mặt trời không có đó thì tôi sẽ chết tức khắc. Rồi tôi thấy có những sợi dây nhau nối tôi với dòng sông, với khu rừng, với bác nông dân. Dòng sông cho tôi nước uống, khu rừng cho tôi dưỡng khí để thở, bác nông dân trồng lúa cho tôi ăn.

Nhờ thiền tập mà bạn có thể thấy những gì mà người khác không thấy. Mặc dầu bạn không thấy sợi dây nhau nhưng sợi dây nhau vẫn có ở đó nối kết bạn với cha, mẹ, tổ tiên, với mặt trời, dòng sông, khu rừng, bác nông dân. Không chỉ năm, bảy sợi dây nhau mà hàng ngàn, hàng triệu sợi dây nhau.

Tại Làng Mai, đạo tràng của chúng tôi tại miền Nam nước Pháp, chúng tôi sử dụng thi kệ để thực tập: thi kệ khi thức dậy, khi chải răng, khi lái xe và cả khi sử dụng máy vi tính… Bài thi kệ sau đây chúng tôi thường đọc trước khi ăn:

Tay nâng chiếc bát đầy 

Tôi thấy rõ vạn vật

Đang giang tay góp mặt

Để cùng nuôi dưỡng tôi.

Nhìn cọng rau trong bát cơm, ta thấy trong đó có ánh nắng, có đám mây, có địa cầu và bao nhiêu khó nhọc đang góp mặt trong bát cơm. Quán chiếu như thế thì mặc dầu ngồi ăn một mình, ta vẫn cảm nhận rất rõ sự hiện diện của tăng thân, của tổ tiên, của Đất Mẹ và của vũ trụ trong ta và quanh ta trong lúc ta ăn. Và chúng ta sẽ không bao giờ cảm thấy cô đơn khi ăn.

Bước đầu tiên để giảm bớt lo sợ là “nói chuyện” với lo sợ. Hãy ngồi xuống với em bé trong ta. Em đã từng bị thương tích. Em run rẩy, mong manh. Hãy dịu dàng ôm ấp em. Hãy nói với em như thế này: “Này em, em bây giờ là người lớn trong ta. Chúng ta không còn nhỏ bé, mong manh nữa. Chúng ta, tay chân vững mạnh, có thể tự bảo vệ. Vậy thì không có lý do gì mà chúng ta mãi lo sợ.”

Tôi tin rằng, nói chuyện với em bé như thế sẽ giúp em rất nhiều bởi em rất cần ta chú ý tới. Bao nhiêu thương tích vẫn còn đó trong em, nhưng vì quá bận rộn, ta không có thì giờ trở về để chăm sóc thương tích của em. Thế cho nên, thỉnh thoảng ta phải trở về với ta, với ý thức rằng trong ta có một em bé thương tích cần được chuyện trò, cần được trị liệu. Đây là một điều rất quan trọng. Phải tự nhắc mình rằng ta không còn là một em bé bất lực nữa, ta đã trưởng thành và có thể tự lo cho mình.

Thực tập nói chuyện với em bé trong ta

Hãy đặt xuống hai tọa cụ, rồi ngồi lên một tọa cụ và tưởng tượng bạn là em bé bị thương tích, yếu đuối, bất lực trong bạn. Rồi bạn tự nói với mình: “Tôi hoàn toàn bất lực. Tôi không làm được gì cả. Không ai lo cho tôi.” Bạn nói với tiếng nói của em bé. Rất có thể rằng khi ấy một cảm xúc sợ hãi, tuyệt vọng trong bạn sẽ trào dâng. Hãy để cho cảm xúc bộc lộ. Hãy dành thì giờ để cho em bé tỏ lộ tâm tình một cách hoàn toàn. Đây là một điều rất quan trọng. Sau khi em bé nói xong, bạn ngồi vào tọa cụ bên kia và đóng vai người lớn. Bạn nhìn tọa cụ đối diện và tưởng tượng có em bé đang ngồi đó. Bạn hãy nói với em: “Em nghe tôi đây. Tôi là người đã trưởng thành của em. Em không còn là một em bé bất lực nữa. Em đã lớn khôn và có đủ thông minh để tự bảo vệ, một mình mưu sinh. Chúng ta không cần ai khác để giúp chúng ta.”